آلودگی هوا یک اصطلاح کلی است و هوا از آلاینده‌های مختلفی تشکیل‌شده که مطالعه‌ها نشان داده اثر برخی از آنها بر طول عمر قابل‌توجه است.
این مطالعه از سال ۱۹۷۰ تا ۲۰۰۰ در تمام ایالات متحده انجام و در آن عوامل مختلف موثر بر طول عمر بررسی شد. نتایج نشان داد مهم‌ترین عارضه آلودگی هوا، کاهش طول عمر است.
سیستم تنفسی
آلودگی هوا باعث ایجاد حالت تحریکی در بینی، حلق و سرفه می‌شود به‌خصوص در کسانی که دچار مشکل ریوی زمینه‌ای مانند آسم، آلرژی یا تومور ریه باشند یا حتی جراحی قفسه انجام داده باشند. مشکلات این بیماران در این هوا تشدید می‌شود و اگر فلزات سنگین هم در هوا موجود باشد، ابتلا به سرطان ریه هم دور از ذهن نیست اما باید بدانید که هنوز هیچ تحقیقی ثابت نکرده آلودگی هوا باعث ابتلا به آسم می‌شود ولی اگر فردی از قبل به آسم مبتلا باشد، بیماری‌اش تشدید خواهد شد.
سیستم قلب و عروق
ثابت شده وقتی آلودگی هوا افزایش می‌یابد، حالت انعقادی خون بیشتر و به اصطلاح غلیظ‌تر می‌شود. این حالت باعث لخته شدن آن در برخی اعضا مثل رگ‌های پا و از آن خطرناک‌تر در عروق کرونر قلب می‌شود. مطالعه‌های زیادی نشان داده در روزهای آلوده تعداد افرادی که در اثر سکته قلبی و مغزی به اورژانس‌ها مراجعه می‌کنند و متاسفانه تعداد موارد مرگ ناشی از آنها هم بیشتر است. برخی محققان معتقدند شیوع آریتمی قلبی هم در هوای ناپاک افزایش می‌یابد ولی شواهد کمی در این مورد وجود دارد.
مغز و اعصاب
اگر مقدار مونوکسیدکربن در هوا افزایش یابد، گیجی، کاهش تمرکز و کاهش سرعت عمل را به دنبال خواهد داشت. اختلال خواب، سردرد، احساس خستگی، عصبانیت و اختلال حافظه نیز در روزهای آلوده بیشتر می‌شود.
کلیه
مطالعاتی وجود دارد که نتایج آنها نشان می‌دهد هنگامی که آلودگی هوا افزایش می‌یابد، احتمال بروز سنگ کلیه در افراد افزایش می‌یابد.
چشم
مطالعه در مورد تاثیر آلودگی هوا بر این عضو مهم بدن انجام نشده ولی انواع و اقسام تظاهرات آلرژی در اثر این آلودگی در چشم بیشتر می‌شود.
آسیب پذیرتر ها
برخی گروه‌های آسیب‌پذیر بیشتر در معرض خطر قرار می‌گیرند. از همه مهم‌تر خانم‌های باردار هستند؛ احتمال زایمان زودرس و تولد نوزاد نارس در خانم‌هایی که در منطقه‌ای با هوای آلوده زندگی می‌کنند بیشتر از آنهایی است که از هوای پاک بهره‌مند هستند. علاوه بر این، وقتی مردان سرب هوا را استنشاق می‌کنند، احتمال ایجاد ناهنجاری مادرزادی در فرزندی که خواهند داشت، بیشتر می‌شود.
بیشتر بخوانید:
نکات تغذیه ای در هوای آلوده؟ (صدا) – دکتر احمد اسماعیل زاده
خیلی از سالمندان هم به مشکلات ریوی و قلبی مبتلا هستند بنابراین بیشتر در معرض خطرند. مطالعه‌های متعددی نیز تاثیر منفی سرب موجود در هوا را با تکامل ذهنی و رشد و ضریب هوشی کودکان ثابت کرده‌اند، از طرفی بررسی‌ها نشان می‌دهند کمبود ویتامین D در اطفالی که در مناطق با هوای آلوده زندگی می‌کنند، بیشتر است که ممکن است این کمبود به بروز مشکلات جسمی بینجامد.
بیماران خاص
معمولا بیماران سرطانی که شیمی‌درمانی می‌شوند، زمینه بروز مشکلات ریوی را پیدا می‌کنند. در روزهای آلوده میزان عفونت‌های ریوی افزایش می‌یابد و بیماران سرطانی، افرادی که سیستم ایمنی‌شان به دلیلی ضعیف است و بیماران دچار بیماری کلیوی شدید و… باید در این هوا بیشتر مراقب باشند ولی مطالعه‌ها نشان نداده‌اند مکانیسم بیماری بیماران خاص دیگر مانند مبتلایان به MS و روماتیسم و… به این موضوع ارتباطی داشته باشد.
توصیه‌هایی برای همه
عاقلانه‌ترین اقدام در این هوا، بیرون نیامدن از خانه است. ریزگردها آنقدر ریز و کوچک هستند که از ماسک‌ها هم رد می‌شوند و به ریه می‌رسند. بهتر است در روزهای آلوده، فعالیت بدنی کمتر شود چون حتی فعالیتی مثل پیاده‌روی نیز باعث تندتر شدن ضربان قلب و افزایش تنفس می‌شود و ریه بیشتر در معرض خطر قرار می‌گیرد.
این تصور که در اتومبیل هوا بهتر از بیرون آن است و اگر شیشه اتومبیل بالا باشد، خطری متوجه افراد نیست، غلط است چون در مدرن‌ترین اتومبیل‌ها هم با تمام تمهیداتی که برایشان اندیشیده شده و با سیستم‌های تهویه پیشرفته، هوای آلوده وارد می‌شود.
وقتی حالمان دگرگون شد، چه کنیم
افراد دچار سابقه بیماری‌های قلبی و ریوی در صورتی که احساس کردند حالشان مساعد نیست، باید بلافاصله به پزشک و مراکز درمانی مراجعه کنند. اگر به این بیماری مبتلا نیستید ولی بیرون از خانه دچار سرگیجه و بی‌حالی شدید و حالتان خیلی وخیم نبود، بهتر است سریع و با حداقل فعالیت به منزل برگردید ولی اگر احساس کردید حالتان اصلا خوب نیست، به پزشک مراجعه کنید.
اساسی‌ترین اقدام برای پیشگیری از ابتلا به عفونت‌های تنفسی، مخصوصا در این فصل که هوا سرد است و فصل حج هم تازه تمام شده، حضور نداشتن در محیط آلوده و از آن مهم‌تر شستن دست‌ها با آب و صابون است.
امیرعلی سهراب‌پور، متخصص داخلی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
