اسکلرودرمی یک بیماری نادر و پیشرونده است که در آن به‌تدریج پوست و سایر قسمت‌های بدن تحلیل رفته، ضخیم و سفت می‌شوند. در این مقاله مطالبی راجع به بیماری اسکلرودرمی، علل و علائم، عوارض احتمالی و عواقب بیماری، پیشگیری و روش‌های درمان آن گفته شده است.
تعریف بیماری
اسکلرودرمی یک بیماری نادر و پیشرونده است که در آن به‌تدریج پوست و سایر قسمت‌های بدن تحلیل رفته، ضخیم و سفت می‌شوند.
اسکلرودرمی می‌تواند پوست، مفاصل، دستگاه گوارش، مری، قلب، کلیه‌ها، ریه‌ها، عروق خونی و انگشتان دست و پا را مبتلا کرده و ناتوان کند.
اسکلرودرمی یکی از زیر گروه‌های بیماریهای روماتیسمی است که اختلال بافت همبند نیز نامیده می‌شود. این بیماری واگیردار یا سرطان‌زا نیست، اما به میزان قابل توجهی موجب کاهش اعتماد به نفس و ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزانه در بیمار می‌شود.
علل
– اختلال در دستگاه گردش خون از مهم‌ترین علل این بیماری به شمار می‌رود.
– می‌توان گفت علت اصلی این بیماری ناشناخته است ولی امکان دارد وجود اختلال در دستگاه ایمنی، برخی عوامل میکروبی و ژنتیک از علت‌های آن محسوب شوند.
– ضخیم، سفت و غیرقابل انعطاف بودن تمامی بافت‌ها و عروق خونی نیز از دلایل دیگر این بیماری به شمار می‌روند.
علائم شایع
انگشتان
-گرفتگی، ضخامت، خشکی، اختلال در گردش خون، کرختی و زخم شدن نوک انگشتان به‌علت عدم وجود جریان خون کافی در انگشتان
-تغییر رنگ انگشتان در زمان سرما یا استرس
-کبودی و سپس قرمزی نوک انگشتان
-عفونت‌های مزمن اطراف ناخن‌های انگشتان دست و پا
دستگاه گوارش
-دشواری در خوردن مواد غذایی و اختلال در جذب غذا
-احساس سنگینی و نفخ پس از غذا خوردن
-کاهش وزن بی دلیل
-سوزش سر دل و احساس ماندن غذا در پشت جناغ سینه
پوست
سفت و ضخیم شدن پوست (به‌خصوص در ناحیه صورت) که موجب از دست رفتن نرمی و انعطاف‌پذیری آن می‌گردد.
-درد عضلانی
-ضعف و خستگی
-درد، خشکی و تورم مفاصل
-کم خونی
-دردهای عضلانی، ضعف و خستگی
عوامل تشدید کننده
۱)وجود استرس و فشارهای روانی
۲)استعمال دخانیات موجب اختلال در جریان خون می‌شود.
۳)آب و هوای سرد و مرطوب
۴)افرادی که با وسایل سنگین دارای ارتعاشات زیاد مانند اره برقی یا مته بادی در تماس هستند.
۵)اختلالات قلبی ناشی از بیماریهای ریوی
۶)مصرف برخی داروها نظیر ترکیبات ارگوتامین، داروهای ضد پرفشاری خون، مسدودکننده‌های گیرنده آلفا و بتا آدرنرژیک و مسدودکننده‌های کانال کلسیم
افراد در معرض خطر
اسکلرودرمی در بین هر دو جنس مشاهده می‌شود، ولی اغلب در خانم‌های بین سنین ۳۰ تا ۵۰ سال شیوع بیشتری دارد. البته این بیماری در زنان تا ۴ برابر بیشتر از مردان به چشم می‌خورد. همچنین در بین افراد بزرگسال شایع‌تر از کودکان است.
عواقب مورد انتظار
با پیشرفت این بیماری اغلب قلب، ریه‌ها و کلیه‌ها دچار مشکل می‌شوند.
عوارض احتمالی
-نارسایی کلیه‌ها
-بروز اختلال در ترمیم زخم‌ها
-خون‌ریزی‌های متعدد
-اختلال در ضربان قلب
-نارسایی احتقانی قلب
-فشار خون بالا
-تخریب ریه‌ها
-حرکت انگشتان دست در این بیماری محدود شده و فرد قادر به باز کردن کامل دهان خود نیست
درمان قطعی اسکلرودرمی تا به امروز نامشخص بوده و جزء بیماریهای لاعلاج شناخته می‌شود.
تشخیص
-انجام آزمایش خون برای بررسی وجود کم خونی و اندازه‌گیری پادتن‌ها
-آزمایش ادرار برای ارزیابی گلبول‌های قرمز در ادرار
-نوار قلب
-رادیوگرافی دست‌ها، مری و قفسه سینه
-انجام تست‌های عملکرد ریه
-نمونه‌برداری پوست
فعالیت‌ها
-بیمار می‌تواند زیر نظر پزشک مربوطه(روماتولوژیست) به انجام فعالیت‌های عادی خود بپردازد. البته تا جایی که موجب ناتوانی و احساس خستگی در او نشود.
-برای حفظ انعطاف‌پذیری پوست، انجام نرمش و حرکات منظم در طول روز نیز بسیار مفید است.
رژیم غذایی
بیمار برای جلوگیری از بروز حالاتی چون نفخ، سوزش سر دل و ناراحتی‌‌های گوارشی باید از وعده‌های غذایی کم حجم استفاده کند.(بهتر است در هریک از وعده‌ها تمامی مواد مورد نیاز بدن گنجانده شود.) پزشکان اغلب برای بیماران رژیم غذایی نرم را توصیه می‌کنند.
پیشگیری
این بیماری به صورت ناگهانی ظاهر شده، و برای همین پیشگیری خاصی برای آن وجود ندارد.
اسکلرودرمی در بین افراد غیرسیگاری نادر است. بنابراین افرادی که به طور مرتب سیگار و سایر مشروبات الکلی را استعمال می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار می‌گیرند زیرا نیکوتین موجود در سیگار باعث گرفتگی، انقباض رگ‌های خونی و تنگ شدن دائمی عروق خونی می‌شود.
درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
-اگر بروز این بیماری در فرد و یا یکی از اعضای خانواده وی دیده شود.
وجود علائمی نظیر:
-کبودی وخون‌ریزی زیرپوستی بدون علت
-تاخیر در بهبود زخم‌ها
-بروز هر یک از علائم عفونی مانند تب بالا و چرک کردن زخم
-انقباض شریان‌های تامین‌کننده خون‌رسانی انگشتان دست و پا در اثر حساسیت بیش از حد به سرما که این حساسیت ممکن است ناشی از عملکرد ضعیف دستگاه خود ایمنی باشد.
-ظاهر شدن زخم‌های غیر التیام شده بر روی انگشتان دست و پا
-تشدید ناراحتی با وجود درمان
درمان
-به ندرت بستری کردن بیماران در بیمارستان به‌علت عوارض قلبی، ریوی، کلیوی یا جراحی(نظیر جراحی مری) ضرورت می‌یابد.
-درمان در این بیماری با توجه به سن بیمار، نوع بیماری و شدت علائم متفاوت می‌باشد.
-بدین خاطر که گردش خون این نوع بیماران دچار اختلال می‌گردد، اغلب به آن‌ها پوشیدن لباس‌های گرم به‌خصوص دستکش و جوراب در فصول سرد سال توصیه می‌شود.
-تا جایی که امکان دارد بیماران باید بدن خود را در برابر ایجاد هرگونه سوختگی و بریدگی مصون بدارند.
-برای جلوگیری از بازگشت اسید معده به داخل مری، بیماران باید سر خود را به‌وسیله بالش در بالاتر از بدن قرار دهند.
-اجتناب از استعمال سیگار و سایر دخانیات در تسریع درمان این نوع بیماران بسیار موثر است.
-برای کاهش سفتی و گرفتگی داخل عضلات باید آن‌ها را گرم کنید.
-استفاده از کفش‌های مناسب و جوراب‌های پشمی
-دوری از موقعیت‌های استرس‌زا
-آب و هوای گرم، برای سکونت این بیماران توصیه می‌شود.
-جراحی بر روی اعصاب سمپاتیک عضو درگیر در موارد شدید بیماری
داروها
۱-برای تسکین سوزش و سوء هاضمه می‌توان از آنتی اسیدهای عضلانی و مفصلی مانند آسپیرین یا ایبوبروفن با نظر پزشک مصرف کرد.
۲-محلول‌ها، نرم‌کننده‌ها و چرب کردن پوست با روغن‌های گیاهی در جلوگیری از خشکی پوست بسیار موثر است.
۳-برای کاهش علائم بیماری اغلب پزشک داروهای کورتونی را برای بیماران تجویز می‌کند.
۴-تجویز آنتی بیوتیک‌ها برای مقابله با عفونت‌ها
۵-داروهای گشادکننده عروق جهت باز کردن شریان‌های کوچک و بهبود در خون‌رسانی
۶- و مصرف داروهای آرام‌بخش به‌منظور کاهش‌دادن اضطراب و استرس
البته مصرف تمامی این داروها باید تحت نظارت پزشک صورت گیرد.
