آگاستاکه ، داروی آرامش بخش اعصاب

آق اوستا

آگاستاکه گیاهی علفی، چند ساله و معطر است که متعلق به خانواده نعناع می باشد. این گیاه بومی آمریکای شمالی است و در مناطق مدیترانه ای و اروپای مرکزی و شمالی کشت می گردد. این گونه (Agastache foeniculum) جزء مهمترین گونه های جنس آگاستاکه است که به منظور تولید اسانس کشت می شود.

متیل کاویکول عمده ترین ترکیب در اسانس این گیاه می باشد. از این گیاه برای معالجه بیماریهای ریوی و سرفه استفاده می کنند. اسانس آگاستاکه، خاصیت ضد باکتریایی و قارچی دارد. نام رایج جنس این گیاه آگاستاکه است که از آگا به مفهوم خیلی زیاد و استاکه به مفهوم سنبله تشکیل شده و اشاره به ساختمان گل آذین سنبله دارد.

در کشورهای اروپایی و اسکاندیناوی تحت عنوان انیس هیسوپ، لاوندر هیسوپ، لیکوریک مینت و در ایالات متحده، کانادا و جزایر ویرجین تحت عنوان بلو جیانت هیسوپ شناخته می شود.

انیس هیسوپ گیاه چند ساله ای است که دارای ترکیبات معطر بوده و بومیان آمریکا از این گیاه در تهیه نوشابه، ادویه و همچنین داروی سرما خوردگی استفاده می کرده اند. در طب سنتی قبایل بومی آمریکا از آن برای درمان سرفه استفاده می کنند. شهد گلهای این گیاه به شدت عسل آور میباشد.

این گیاه به واسطه بوی خوش گل و برگ آن مورد توجه کاشفان قاره آمریکا قرار گرفت و پس از آن به اروپا معرفی شد و اکنون در صنایع دارویی، غذایی و نوشابه سازی کاربرد وسیعی دارد. آگاستاکه، بومی دشت های وسیعی از ایالات متحده و کانادا بوده و به صورت وحشی در چمن زارها، بیشه زارها و در حاشیه جاده های متروکه می روید.

در حال حاضر انواع خودروی آن در تپه های صخره ای منطقه مدیترانه ای و در مراتع شمال و مرکز اروپا مشاهده می شود و به صورت گسترده ای در شمال و مرکز اروپا و منطقه مدیترانه ای کشت می شود. بذرهای آگاستاکه از قوه رویشی مناسبی برخوردارند و در شرایط مناسب ۱۵-۱۰ روز پس از کاشت سبز می شوند.

رشد اولیه گیاه بسیار کند است. از زمان کاشت تا زمان گلدهی ۷۵-۶۰ روز طول می کشد. حداکثر اوج دوره گلدهی یک ماه می باشد، اگر چه دوره گلدهی از اواسط تابستان تا فرا رسیدن سرما ادامه پیدا می کند. در فصل سرما در حالی که ریشه زنده است و فعالیت خفیفی دارد، اندامهای هوایی بر اثر سرما خشک می شود. اگر برداشت بذور رسیده با تأخیر انجام شود بذور از گیاه جدا شده و به اطراف پراکنده می شوند.

در بعضی موارد عمر این گیاه به ۶ سال می رسد. ۴۶ ترکیب در این گیاه شناسایی شده که بیشترین جزء تشکیل دهنده اسانس را متیل کاویکول (۵/۸۷%) تشکیل می دهد و سپس لیمونن(۴/۲%)، ۱و۸- سینئول۸(۲%) و گلوبولول۹(۴/۱%) از بالاترین درصد برخوردار هستند. همچنین درصد اسانس گیاه ۱/۸۷ درصد وزن خشک بود. در آگاستاکه، اسانس در کرک های ترشحی تولید و ذخیره می شود. کرکهای ترشحی از یک یا چند سلول قاعده ای تشکیل شده که همچون ستونی، حمایت کننده چهار تا ده سلول دیگری است که رأس کرک را تشکیل می دهند. قطر سرهای گرد کرک های ترشحی حدود ۵۰ تا ۶۰ میکرون است.

شکل این کرک ها در سطوح بالایی و پایینی برگ ها، یکسان می باشد. اما تعداد آنها در سطح زیرین برگ بیشتر است. کاربردهای دارویی متعددی برای انیس هیسوپ گزارش شده است. در طب سنتی بومیان آمریکا از دم کرده ریشه و برگ انیس هیسوپ در درمان سرفه، سرماخوردگی و به عنوان تب بر استفاده می کردند. ریشه ها جزء لاینفک از فرمول داروهای سنتی برای درمان بیماریهای ریوی می باشد. مواد موءثره این گیاه تعرق را افزایش داده و باعث آزاد شدن بادهای برونشی می شود. همچنین دارای خصوصیات ضد درد، ضد تشنجی، ضد تورمی و ضد التهابی بوده و برای درمان التهابهای معده ای و کبدی و برای درمان تورم شدید پروستات به کار می رود. ضد اسپاسم بوده و برای درمان دل درد حاصل از انقباضات مصرف می شود و با گشاد کردن مویرگهای خون رسان، گردش خون را تسریع می کند.

این گیاه انرژی زا بوده و برای درمان ناتوانی های جنسی استفاده می شود. همچنین با اثر بر روی اعصاب باعث کاهش اضطراب می گردد. انیس هیسوپ دارای فعالیت های ضد ویروسی بوده و در درمان تب خالهای معمول ویروسی کاربرد دارد. همچنین از آن برای درمان اختلالات تنفسی ناشی از سرماخوردگی، آنفولانزا و برونشیت استفاده می شود.

همچنین در سرماخوردگی های شدید جوشانده آن برای درمان زخمهای سینه، نظیر وقتی که ششها از سرفه های شدید آسیب می بیند، استفاده می شود. ضماد برگها و ساقه برای درمان سوختگی ها کاربرد دارد. برگها و گلهای انیس هیسوپ به صورت خام یا پخته مصرف می شود. همچنین به عنوان ادویه در تهیه غذاهای پخته و خام استفاده می گردد. بذور آن در تهیه کلوچه ها، کیکها و کماج کاربرد دارد و برگهای تازه و خشک آن در تهیه چای با طعم مطلوب استفاده می شود.

گلهای انیس هیسوپ یکی از خوشمزه ترین گلهای خوراکی بوده و می تواند در تهیه شربت ها و سالادهای فصل به خصوص همراه میوه های اسیدی مصرف گردد. از برگهای آن برای تزیین خوراکی های گوشتی، خاویار، سالادها و دسرها استفاده می شود. انیس هیسوپ گیاه مناسبی برای باغهای صخره ای است و به خاطر ارتفاع زیاد و رنگ زیبای گلها و برگهایش ار آن به عنوان گیاه پس زمینه در وسط یا انتهای حاشیه کاریها استفاده می شود.

در کشت مخلوط با دیگر گونه ها نظیر بنفشه، توت فرنگی وحشی، گل آفتابگردان و ستاره ای منظره بدیعی را از لحاظ رنگ و بافت به وجود می آورد. اسانس انیس هیسوپ در صنایع عطر سازی استفاده می شود و به واسطه شهد زیاد گلها، در طی ۶ هفته دوره گلدهی، زنبور عسل را به خودش جلب می کند. در آمریکا و کانادا توسط پرورش دهندگان زنبور عسل در سطح وسیعی کشت می شود. از هر ایکر انیس هیسوپ بیش از یک تن عسل می توان تولید کرد.