” هاشیموتو ” نوعی بیماری اتوایمنی است که طی آن آنتی‌بادی‌های بدن، غده تیرویید را به مرور تحلیل می‌برد و به تدریج هورمون‌های تیروییدی کم می‌شود. به عبارتی، بیماری هاشیموتو، اختلالی است که غده تیروئید را که در قاعده جلوی گردن قرار دارد، تحت تاثیر قرار می‌دهد. غده تیروئید قسمتی از سیستم مترشحه بدن است که با تولیدات هورمونی خود فعالیت‌های بدن انسان را تنظیم می‌کند.
در بیماری هاشیموتو، یک دوره کوتاه پرکاری تیرویید به وجود می‌آید ولی به تدریج تیرویید کم کار می‌شود. در مرحله پرکاری، سطح هورمون‌های تیروئید افزایش یافته TSH و برداشت ید رادیو اکتیو کاهش می‌یابند ولی در مرحله کم کاری، سطح هورمون‌های تیروئید کاهش یافتهTSH ، بالا می‌رود. در بیماران تیروئیدیت هاشیماتو، خطر ابتلا به لنفوم B افزایش دارد.
علت و زمان شروع این بیماری هنوز مشخص نیست اما به‌طور کلی اغلب بین خانم‌های سنین یائسگی(۵۳ ساله) به وجود می‌آید و در بسیاری از خانم‌های نزدیک یائسگی علائمی مانند:
خستگی، چاق شدن و ریزش مو به یائسگی ربط داده می‌شود؛ در حالی که می‌تواند ناشی از تیروییدیت هاشیموتو باشد. “هاشیموتو” بیماری شایعی است، گرچه این بیماری بیشتر در زنان میان‌سال دیده می‌شود ولی در گروه‌های سنی دیگر و در بین مردان و کودکان نیز به چشم می‌خورد. این بیماری معمولاً افراد میان‌سال ۳۰ تا ۵۰ ساله از هر ۲ جنس را مبتلا می‌کند ولی در زنان شایع‌تر است.
تیروییدیت هاشیموتو،(تیروییدیت لنفوسیتیک یا تیروییدیت خودایمن نیز خوانده می‌شود.) التهاب مزمن همراه با ارتشاح لنفوسیتی است و تیروییدیت تحت حاد(تیروییدیت گرانولوماتوز خوانده می شود) معمولاً به دنبال عفونت ویروسی رخ می‌دهد.(انواع نادرتر دیگری نیز وجود دارند.)
در بیماری هاشیموتو(تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن)، سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید حمله می‌کند و گاهی نیز این التهاب منجر به کاهش فعالیت غده تیروئید(هیپوتیروئیدیسم) می‌گردد. پزشک از روی آزمایش عملکرد تیروئید، این بیماری را شناسایی می‌کند. درمان بیماری “هاشیموتو” با جایگزین کردن هورمون تیروئید انجام می‌گیرد. در تمام دنیا مهم‌ترین علت کم کاری تیروئید، کمبود ید در رژیم غذائی است. در مناطقی که کمبود ید وجود ندارد، بیماری “هاشیموتو” شایع‌ترین علت کم کاری تیروئید، حدس زده می‌شود.
“تیروییدیت هاشیموتو” شایع‌ترین علت هایپوتیروییدی تک‌گیر در مناطق با دریافت ید مناسب است. از آن جا که این بیماری علت اتو ایمیون دارد و می‌تواند علائم بالینی آن با یک‌سری بیماری‌های اتوایمیون دیگر هم‌پوشانی داشته باشد؛ لذا تشخیص به موقع و درمان صحیح آن، می‌تواند در پیشگیری از عوارض احتمالی بیماری به ویژه در دوران بارداری موثر باشد.
با وجود این که این بیماری شایع‌ترین علت هایپوتیروئیدی می‌باشد ولی شناخت کمی در مورد این بیماری وجود دارد و در صورت تشخیص به موقع و درمان صحیح این بیماری، پیش آگهی بیماران عالی بوده و بیماران به زندگی عادی خود باز می‌گردند ولی در صورت تاخیر در درمان، در صورت بروز برخی عوارض از قبیل کومای میکزادم مورتالیتی بالا خواهد بود.
علل
در این بیماری، سیستم ایمنی بدن آنتی بادی‌هایی می‌سازد که غده تیروئید را تخریب می‌کنند. جزئیات اساسی تخریب سلول‌های تیروئید توسط سیستم ایمنی بدن به وضوح درک نشده است. آنتی‌بادی‌های مختلف بر علیه تیروئید پراکسیداز، تیرو گلوبولین و گیرنده TSH ممکن است وجود داشته باشند، اگرچه درصد کمی از بیماران احتمال دارد هیچ یک از این آنتی بادی‌ها را نداشته باشند.
برخی پزشکان معتقدند ویروس یا باکتری باعث این بیماری می‌شود و برخی دیگر عوامل ژنتیکی را مسبب این بیماری می‌دانند. این بیماری بیشتر در زنان میان‌سال شایع است اما می‌تواند مرد، زن و کودک را در هر سنی گرفتار کند. اختلال دستگاه ایمنی(به ویژه تیروییدیت هاشیموتو و پس از زایمان)، ویروس‌های مختلف مثل اوریون و آنفلوانزا، عفونت باکتریایی غده تیرویید(نادر)
عوامل افزایش دهنده خطر:
– بیماری اخیر مثل سل یا هر عفونتی
– بارداری
– سابقه خانوادگی بیماری تیرویید
– سابقه اختلالات تیرویید
علائم
روان پریشی، افزایش وزن، افسردگی، شیدایی، حساسیت به گرما و سرما، خستگی، حملات هراس، افت و افزایش ضربان قلب ، کلسترول بالا، هیپوگلیسمی واکنشی(افت قند خون)، یبوست، میگرن، ضعف عضلانی، گرفتگی عضلات، از دست دادن حافظه، ناباروری و از دست دادن مو
از عوامل دیگر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد
– خستگی
– افزایش وزن
– رنگ پریده و صورت پف آلود
– احساس سرما در
– درد مفاصل و عضلات
– یبوست
– موهای خشک و نازک شدن
– جریان قاعدگی سنگین یا دوره‌های نامنظم
– افسردگی
– کندی ضربان قلب
– مشکلات حامله شدن
در تیروئیدیت هاشیموتو، غده تیروئید ممکن است سفت، بزرگ و لوبوله شود اما تغییر در تیروئید همچنین می‌تواند غیر قابل لمس باشد. علت بزرگ شدن تیروئید به علت ارتشاح لنفوسیتی و فیبروز بافت است که همین عامل، شک به سرطان را ایجاد می‌کند.
با پیشرفت بیماری علائم بیشتری آشکار می‌شود.
علائم و نشانه‌‌های کم کاری تیروئید
-خستگی و کم تحریکی
-افزایش حساسیت به سرما(عدم تحمل سرما)
-رنگ پریدگی وخشکی پوست
-پف کردن صورت
-خشونت صدا
-یبوست
-افزایش سطح کلسترول خون
-کاهش وزن غیر قابل توجیه
-درد عضلانی، حساسیت و سفتی عضلات مخصوصاً در شانه‌ها و مفصل ران
-درد و سفتی در مفاصل بدن
-تورم در زانوها و یا مفاصل کوچک دیگر
-ضعف عضلانی مخصوصاً در انتهاها
-افزایش خون‌ریزی قاعدگی و افسردگی
این بیماری به کندی پیشرفت می‌کند و موجب تخریب تیروئید و کاهش سطح هورمون تیروئید در خون می‌گردد. علائم این بیماری همانند بیماری کم کاری تیروئید می‌باشد.علائم کم کاری تیروئید، بسته به شدت کمبود، متفاوت بوده و در ابتدا علائمی از قبیل خستگی و سستی رخ می‌دهند اما هم‌چنان که بیماری پیشرفت می‌کند، علائم آشکارتر می‌گردند،
از قبیل
– افزایش حساسیت به سرما
– یبوست
– پوست خشک و رنگ پریده
– صورت پف کرده
– صدای گرفته
– افزایش میزان کلسترول خون
– افزایش وزن(اغلب ۳ تا ۶ کیلو)
– درد عضلانی، حساسیت به لمس و خشکی(به خصوص در شانه ها و باسن)
– درد و سفتی مفاصل، ورم زانو یا مفاصل کوچک دست و پا
– ضعف عضلانی به خصوص در پایین تنه
– افزایش میزان خون ریزی عادت ماهیانه یا طولانی شدن آن
– افسردگی
– فراموشکاری و کند بودن فرایند تفکر
– بزرگی ، درد و حساسیت به لمس در غده تیرویید
– تب
– دردفک یا گوش(گاهی اوقات)
– پرکاری تیرویید(ضربان قلب سریع، عصبی شدن، لرزش و کاهش وزن سریع)
عوارض بیماری “هاشیموتو”
از دست رفتن همیشگی کارکرد تیرویید که مستلزم جایگزینی هورمون تیرویید در تمام عمر است:
۱-گواتر
بزرگ شدن غده تیروئید را گواتر می‌نامند. کم کاری تیروئید یکی از عل ایجاد گواتر بوده و موجب بروز مشکلاتی در تنفس و بلع غذا می‌گردد.
۲- مشکلات قلبی
به علت افزایش مقدار کلسترول بد(LDL)، برخی مشکلات قلبی به وجود می‌آید. کم کاری تیروئید موجب افزایش اندازه قلب و ناتوانی در قلب می‌گردد.
۳- مشکلات روانی
ابتدای بیماری هاشیموتو، افسردگی رخ می‌دهد و هرچه زمان بگذرد، این افسردگی بدتر می‌شود. بیماری هاشیموتو، می‌تواند باعث کاهش میل جنسی در زنان و مردان گردد و میزان عملکرد ذهنی را کاهش دهد.
۴- نقص نوزاد هنگام تولد
کودکانی که از مادران مبتلا به هاشیموتو متولد می‌شوند، بیشتر در معرض خطر نواقص هنگام تولد می‌باشند. این کودکان، بیشتر در معرض ابتلا به مشکلات فکری و رشد بدنی بوده و ممکن است کودکان متولد شده، لب شکری باشند. اگر می‌خواهید باردار شوید، حتماً آزمایش تیروئید را انجام دهید.
تشخیص
آزمون های تشخیصی می‌توانند شامل بررسی‌های آزمایشگاهی خون، برداشت و اسکن رادیونوکلئید تیرویید و سونوگرافی(نادر) باشند.تشخیص این بیماری بستگی به جواب آزمایش خون، هورمون تیروئید و هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) دارد.
TSH
مقدار TSH ممکن است در فاز بهبودی euthyroid sick syndrome هم بالا رفته باشد. در شرایطی که دلیلی برای مشکل‌دار شدن هیپوفیز و هیپوتالاموس وجود ندارد؛ طبیعی بودن TSH به طور کلی کم کاری تیروئید را رد می‌کند. استروئید، دوپامین، دوبوتامین و اکترئوتاید هم می‌تواند مانع تولید TSH از هیپوفیز شود.
-بهتر است برای ارزیابیTSH تست T4 آزاد نیز درخواست شود.
-اگر به جای فرم آزاد T4 فرم total t4 درخواست شود، باید T3 resin uptake هم انجام گردد تا آیتم thyroid hormone–binding globulin (TBG) برای total T4 and T3 اصلاح شوند.
-وجود آنتی بادی‌هائی مثل تیروگلبولین و آنتی کروموزوم، آنتی بادی نشانه خوبی برای وجود هاشیماتو است. گرچه ۱۵-۱۰% بیماران “هاشیماتو” فاقد این آنتی بادی‌ها هستند.
-سونوگرافی و اسکن هسته‌ای
یکی از عوارض نادر این بیماری، سرطان لنفوم تیروئید است. گاهی از سونوگرافی برای هدایت سوزن نمونه‌گیری استفاده می‌شود ولی این که توده‌ی دیده شده، خوش خیم است یا بدخیم، تنها به وسیله سیتولوژی و نمونه‌گیری بافتی قابل تشخیص است.
آزمایشات شامل
۱)آزمایش هورمونی
توسط آزمایش خون، می‌توان به مقدار هورمون غده تیروئید و غده هیپوفیز پی برد. اگر تیروئید کم کار باشد، مقدار هورمون تیروئید کم و مقدار هورمون تحریک کننده تیروئید(TSH) زیاد خواهد بود. دلیل افزایش مقدار TSH(توسط غده هیپوفیز ساخته می‌شود.) این است که غده هیپوفیز، غده تیروئید را برای تولید هورمون بیشتر تحریک می‌کند.
۲)آزمایش آنتی بادی
بیماری هاشیموتو از آن جا که آنتی بادی‌های غیرطبیعی را می‌سازد، یک بیماری خود ایمنی می‌باشد. آزمایش خون، آنتی بادی‌های ضد تیروئید پراکسیداز(یک آنزیم) را نشان می‌دهد. این آنزیم در غده تیروئید می‌باشد و نقش مهمی در تولید هورمون‌های تیروئید بر عهده دارد.
برای افراد، بسیاری از علائم بیماری هاشیموتو مشابه حاملگی طبیعی است، مانند خستگی و افزایش وزن با این وجود عدم درمان تیروئید در دوران بارداری ممکن است بر رشد نوزاد و رشد مغز تاثیر بگذارد.
در چه صورت باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان علایم تیروییدی را داشته باشید.
اگر در طول درمان موارد زیر رخ دهند:
– تب و قرمزی غده تیرویید
– خستگی
– اگر دچار علائم جدید و غیر قابل توجیه شده‌اید.
اگر علائم زیر را داشتید، به پزشک مراجعه کنید:
– خستگی بدون علت
– خشک شدن پوست
– صورت رنگ پریده
– یبوست
– صدای خشن و گرفته
– اگر جراحی تیروئید داشته‌اید و توسط ید رادیواکتیو یا داروهای ضد تیروئید درمان شده‌اید و یا پرتودرمانی سر، گردن و یا بالای قفسه سینه را انجام داده‌اید، باید به صورت دوره‌ای، برای بررسی عملکرد تیروئید خود به پزشک مراجعه کنید.
– اگر کلسترول خون‌تان بالاست، با پزشک خود مشورت کنید، زیرا ممکن است کم کاری تیروئید، علت آن باشد.
– اگر تحت هورمون درمانی هستید، باید به پزشک خود مراجعه کنید.
– پزشک باید ببیند که دوز دارویی مصرفی شما در طول زمان مناسب می‌باشد و تیروئیدتان به خوبی عمل می‌کند یا نه
– بیماری هاشیموتو در صورت عدم درمان، باعث بزرگی غده تیروئید و بروز گواتر می‌شود.
– سابقه خانوادگی اختلالات تیروئید شایع است. بیماری هاشیموتو با ژن HLA – DR 5 به شدت همبستگی دارد این عامل خطر نسبی بیماری را در بریتانیا ۳ برابر می کند. علاوه بر این، تیروئیدیت هاشیموتو ممکن است با ژن CTLA –هم ارتباط داشته باشد CTLA – 4 با عمل به عنوان آنتی ژن به عنوان یک مهار کننده فعال شدن سلول T عمل می‌کند.
درمان
معمولاً با درمان قابل علاج است. این بیماری توسط جایگزین کردن هورمون‌های تیروئیدی توسط پزشک معالج به راحتی قابل درمان می‌باشد. تیروئیدیت هاشیموتو می‌تواند رشد کودکان و نوجوانان را مختل کند؛ بنابراین نیاز به نظارت بر آن بالاست.
درمان با هورمون رشد ممکن است اگر قد بیمار به اندازه کافی رشد نکند، لازم باشد. دارو درمانی به نوع تیروییدیت بستگی دارد و بدون درمان دارویی، علائم بیماری پیشرفت کرده و غده تیروئید بزرگ می‌شود(گواتر) و بیماری دچار فراموشی و افسردگی نیز می‌گردد.
جراحی برای برداشتن فشار وارده به نواحی مجاور گردن یا تخلیه آبسه(نادر)
هورمون درمانی
اگر این بیماری موجب کمبود هورمون تیروئید گردد، از این روش استفاده می‌کنند. استفاده روزانه از لووتیروکسین مفید است. لووتیروکسین بسیار شبیه هورمون تیروکسین مترشحه از غده تیروئید می‌باشد. به علت آن که، مقدار لووتیروکسین تجویزی ممکن است تغییر یابد، لذا بیمار باید هر ۶ تا ۱۲ ماه به پزشک مراجعه کند تا میزان TSH را در خون اندازه گیری کند.
زیادی لووتیروکسین، باعث کاهش توده استخوانی و پوکی استخوان و یا افزایش خطر ابتلا به آن می‌شود. برای تعیین دوز مناسب از لووتیروکسین در ابتدا، پزشک به طور کلی سطح TSH را پس از چند هفته از درمان بررسی می‌کند. استفاده زیاد از لووتیروکسین می‌تواند باعث اختلالات ریتم قلب(آریتمی) شود.
اگر شما مبتلا به بیماری عروق کرونر و یا کم کاری تیروئید شدید، پزشک شما ممکن است درمان را با مقدار کمتری از دارو شروع و به تدریج دوز را افزایش دهد. جایگزینی تدریجی هورمون اجازه می‌دهد تا قلب خود را با افزایش سوخت و ساز بدن وفق دهد.
لووتیروکسین، زمانی که در دوز مناسب مصرف استفاده می‌شود، تقریباً هیچ اثر جانبی ندارد و نسبتاً ارزان است. بلافاصله پس از شروع درمان، بیمار متوجه خواهد شد که احساس خستگی کمتر شده است. دارو همچنین به تدریج سطوح بالای کلسترول را کاهش می‌دهد و ممکن است هرگونه افزایش وزن معکوس شود.(افزایش از دست دادن وزن)
