سرطان و آمار مبتلایان:
۲۵ میلیون نفر در دنیا با سرطان زندگی می‌کنند. پس از بیماره‌های قلبیت – عروقی و سوانح و حوادث، سرطان سومین عامل مرگ و میر در ایران است. در ایران بیش از ۷۰۰۰۰ مورد جدید سرطان در سال اتفاق می‌افتد و سالانه بیش از ۳۰ هزار نفر از ایرانیان در اثر سرطان، جان خود را از دست می‌دهند. از طرف دیگر با شیوع عوامل خطرساز برای بروز سرطان در جامعه و با توجه به افزایش امید به زندگی و اضافه شدن درصد سالمندی انتظار می‌رود در سال‌های آینده موارد سرطان در کشور رشد تصاعدی داشته باشد.
اپیدمیولوژی سرطان در ایران
۱- تغییر سبک زندگی: تحرک کم، افزایش مصرف گوشت و چربی و افزایش مصرف دخانیات
۲- افزایش امید به زندگی در افراد جامعه و افزایش درصد سالمندی
۳- صنعتی شدن جامعه: افزایش آلودگی‌های زیست محیطی، شغلی و بیولوژیک به مواد سرطان‌زا
عوامل فوق سبب افزایش سریع موارد بروز سرطان در دهه‌های آینده است.
نگرش منفی نسبت به سرطان در جامعه و مشکلات فرهنگی موجود سبب تأخیر در مراجعه، تأخیر در شروع و پیگیری درمان می‌گردد.
وجود نگرش‌های غلط در مورد عوامل خطر سرطان زا در جامعه نیز عامل مؤثری در این امر است. (از جمله سیگاری بودن یکی از بستگان که عمر طولانی داشته است!)
عوامل خطرساز برای بروز سرطان
۱- عادت‌های فردی
سیگار کشیدن، کم تحرکی، چاقی، مصرف مشروبات الکلی (به ویژه همراه با کشیدن سیگار) و برنامه غذایی نامطلوب با سرطان ارتباط دارند.
۲- عوامل زیست محیطی
پرتوهای ماوراء بنفش خورشید، مواد شیمیایی موجود در هوای آلوده، آب و غیره
۳- خطرات شغلی
تماس بیش از حد با پرتوهای ایکس، تشعشع اتمی و مواد صنعتی نظیر ترکیبات ارسنیک، کادمیوم، کلرید و بنیل و الیاف پنبه نسوز با سرطان ارتباط دارد.
البته عادت‌های فردی بسیار بیشتر از عوامل زیست‌محیطی یا خطرات شغلی موجب بروز سرطان می‌شوند.
۴- افزایش سن
به خصوص سن بالای ۶۵ سال
۵- ابتلا به عفونت‌های مزمن
(ویروس هپاتیت B، پاپیلوما ویروس، HIV)
۶- زمینه خانوادگی
علایم هشدار دهنده
۱- کاهش وزن بدون توجیه
۲- زخمی که بهبود نمی‌یابد
۳- توده غیر طبیعی در سینه یا هر قسمت بدن
۴- خال جدید یا تغییر شکل خال‌های قدیمی
۵- خشونت صدا یا سرفه‌های طولانی
۶- تغییر در اجابت مزاج یا دفع ادرار
۷- گیرکردن غذا در گلو
۸- خونریزی و ترشحات غیر طبیعی
البته این علایم لزوماً نشانگر سرطان نیستند و تنها با مراجعه به پزشک و انجام آزمایشات لازم می‌توان با اطمینان تشخیص داد.
اولویت‌های برنامه کنترل سرطان
۱- پیشگیری از سرطان‌های قابل پیشگیری
۲- تشخیص به موقع سرطان‌های قابل درمان
۳- درمان سرطان‌های درمان‌پذیر
۴- درمان نگهدارنده و کنترل درد
پیشگیری از ابتلا به سرطان
۱- تأثیر سیگار در ایجاد سرطان غیر قابل انکار است: (توصیه می‌شود از استعمال دخانیات خودداری شود)
۲- مصرف سرخ کردنی‌ها، غذاهای بسیار چرب و کنسرو را محدود کنید.
۳- از نوشیدن الکل و مصرف مواد مخدر خودداری شود.
۴- از پوست خود در مقابل آفتاب محافظت کنید.
۵- به طور منظم ورزش کنید.
۶- روش‌های معاینه شخصی پستان را یاد بگیرید و بطور منظم اجرا کنید.
۷- بانوان محترم پس از ازدواج برای معاینه دستگاه تناسلی بطور منظم به پزشک مراجعه کنید.
۸- به علائم هشداردهنده سرطان توجه کنید و جهت معاینه و بررسی به پزشک مراجعه کنید.
۹- با احساس مشکلات مبهم گوارشی و یا احساس گیرکردن غذا در مری به پزشک مراجعه کنید.
۱۰- اگر از نظر شغلی با مواد شیمیایی، مواد پرتوزا و عوامل سرطان‌زا مانند روغن‌های صنعتی و آرسنیک سروکار دارید با رعایت دستورهای بهداشتی خود را به وسایل ایمنی مجهز کنید.
درمان سرطان
تخمین زده می‌شود که حدود ۱/۳ از تمام موارد سرطان قابل پیشگیری و ۱/۳ دیگر مشروط به تشخیص سریع و زود هنگام، قابل درمان و ۳/۱ مابقی در صورت وجود تیم‌های درمانی و مراقبتی می‌توانند طول عمر زیادی داشته باشند. بدین ترتیب درمان سرطان به نوع آن و میزان پیشرفت سرطان بستگی دارد.
شوک و استرس ناشی از بیماری معمولاً قدرت تصمیم‌گیری افراد را در این موارد مختل می‌کند.
مهمترین و مطمئن‌ترین کار اعتماد به پزشکان و پذیرش تصمیم‌های آن‌ها می‌باشد.
ورزش و سرطان‌ها
تأثیر نگه‌داشتن چربی بدن و انجام ورزش در پیشگیری از سرطان به خوبی شناخته شده است. ورزش در مبتلایان به سرطان نیز در بهبود کیفیت زندگی، عملکرد جسمانی، اعتماد به نفس و کمک به بهبودی آن‌ها نقش دارد.
| نوع سرطان | نقش ورزش در پیشگیری |
| سرطان روده بزرگ | فعالیت حرکت غذا و مواد سرطان‌زا را از روده تسریع می‌کند. |
| سرطان پستان | فعالیت مقدار استروژنی که در خون به سینه‌های می‌رسد را کاهش می‌دهد و چربی بدن را کاهش می‌دهد. |
| سرطان راست روده | تغییر سرطان روده بزرگ |
تغذیه و سرطان:
تغذیه سالم و بهداشتی علاوه بر پیشگیری از سرطان‌ها، خطر سایر بیماری‌ها مهم مثل فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی – عروقی و دیابت را نیز کم می‌کند.
| نوع سرطان | نقش تغذیه در بروز آن |
| دستگاه گوارش، پستان و رحم | پرخوری و چاقی |
| روده، پستان، پانکراس، پروستات و کلیه | مصرف بیش از حد گوشت قرمز |
| پستان، پروستات و روده بزرگ | مصرف بیش از حد چربی‌های حیوانی |
| دستگاه گوارش و حفره دهان | مشروبات الکلی |
دخانیات و سرطان:
بیش از ۲۰ نوع سرطان به نوعی با مصرف سیگار ارتباط دارد و لازم به ذکر است که استفاده از هر نوع از تنباکو (جویدنی، قلیان، سیگار…) مضر است.
مصرف دخانیات باعث عادات بد غذایی و فعالیت بدنی ناکافی در نوجوانان و جوانان و سبب افزایش خطر ابتلا به سرطان در بزرگسالی می‌شود.
سالیانه ۴ میلیون مرگ ناشی از مصرف سیگار اتفاق می‌افتد. تخمین زده می‌شود این رقم تا ۱۵ سال آینده ۲ برابر شود.
مراقبت از پوست و سرطان
از رویارویی با نور آفتاب بین ساعات ۱۱ صبح تا ۴ بعد از ظهر خودداری شود. در میان روز حتماً به دنبال سایه باشید. چون در این زمان از روز اشعه‌های آفتاب بسیار قوی هستند.
این مسأله را باید به کودکان نیز آموزش دهیم، زمانی که سایه شما از شما کوتاهتر است اشعه‌های آفتاب در قویترین و مغرب‌ترین وضعیت خود قرار دارند.
از کرم‌های ضد آفتاب مناسب، کلاه و لباس‌های پوشیده برای محافظت پوست استفاده کنید.
پیام‌های مبارزه با سرطان
۱- پیشگیری بهتر از درمان است.
۲- با معاینات دوره‌ای پستان‌ها توسط خود فرد قبل از این‌که سرطان پستان، علامتی ایجاد کند می‌توان آن را تشخیص داد.
۳- سرطان پستان در صورت تشخیص زودرس قابل درمان است.
۴- آیا میدانید کنترل وزن و پیشگیری از چاقی خطر ابتلا به سرطان سینه را کاهش می‌دهد.
۵- آیا میدانید عامل ۸۰ درصد سرطان ریه در آقایان و ۴۵ درصد در خانم‌ها سیگار است.
۶- آیا میدانید ۲۰ نوع سرطان به نوعی با مصرف سیگار ارتباط دارد.
۷- آیا میدانید ۱/۳ از تمام موارد سرطان قابل پیشگیری است.
۸- آیا میدانید ۱/۳ از تمام موارد سرطان قابل درمان است.
۹- آیا میدانید با مصرف انواع سبزی‌ها و میوه‌ها می‌توانید از ایجاد سرطا جلوگیری کنید.
۱۰- آیا میدانید با فعالیت بدنی منظم و مرتب می‌توانید از ایجاد سرطان پیشگیری کنید.
۱۱- آیا میدانید دود ناشی از استعمال دخانیات برای اطرافیان فرد سیگاری نیز خطرناک است.
۱۲- آیا میدانید مصرف قلیان از سیگار خطرناک‌تر است.
۱۳- آیا میدانید ابتلا به سرطان به معنی پایان زندگی نیست.
۱۴- آیا میدانید تشخیص و پیشگیری از سرطان به شما بستگی دارد.
۱۵- از رویارویی با نور آفتاب بین ساعات ۱۱ صبح تا ۴ بعد از ظهر خودداری شود.
۱۶- آیا میدانید حتی در روزهای مه‌آلود و ابری نیز باید از کرم‌های ضد آفتاب مناسب استفاده کرد.
۱۷- آیا میدانید مصرف بیش از حد چربی‌های حیوانی و روغن‌های جامد خطر سرطان‌های پستان، پروستات و روده بزرگ را زیاد می‌کند.
۱۸- آیا میدانید پرخوری و چاقی عامل مؤثر در بروز سرطان دستگاه گوارش، پستان و رحم است.
۱۹- آیا میدانید مصرف بیش از حد غذاهای دودی شده یا نمک سود شده باعث پیدایش سرطان می‌شود.
۲۰- از مصرف چای و سایر مایعات بسیار داغ پرهیز کنید.
۲۱- برای پیشگیری از سرطان، غذاهای فاسد شدنی را در یخچال نگهداری نمایید.
۲۲- مصرف گوشت سفید مثل مرغ و ماهی را جایگزین گوشت قرمز نمایید.
۲۳- پرهیز از مصرف زیاد ترشی‌جات و شوری‌جات خطر ابتلا به سرطان معده را کاهش می‌دهد.
۲۴- مصرف حبوبات و سبزیجات و میوه‌هایی که حاوی ویتامین A,C هستند خطر ابتلا به سرطان معده را کاهش می‌دهند.
