تعریف بیماری
زخم بستر یازخم فشار،نوعی آسیب پوستی است که به دلیل فشارمستمر بربافت بوجود می آید.این ضایعهءپوستی دربیمارانی بوجود می آید که به دلیل ناتوانی حرکتی،ناچارند به مدت طولانی برروی تخت یا ویلچر بمانند.
علل
زخم بستر،یک زخم فشاری است؛هرگاه برروی عروق کاپیلر شریان ها به مدت بیش از دوساعت،فشاری به شدت هفتاد میلی مترجیوه یعنی دوبرابرفشارطبیعی آنهاوارد شود؛درنتیجه سبب کاهش خونرسانی وکمبود اکسیژن در بافت شده و نهایتا در اثر تخریب سلول های پوستی،زخم ایجاد می شود.
نواحی درمعرض بیماری
نقاطی ازبدن که چربی و عضلات کمتری دارند بیشتر درمعرض زخم بستر هستند چرا که بافت چربی و بافت عضلانی،مانند بالشتک عمل کرده ومانع برخورد پوست واستخوان می شوند.
نقاط تحت فشار دربدن عبارتند از: دنبالچه در انتهای ستون فقرات،پاشنهءپا،پس سر،لبهءگوش،آرنج وسرشانه.
عوامل زمینه ساز بیماری:
عواملی که زمینهء ایجاد زخم بستر را مساعد می کنند،عبارتند از:
ماندن طولانی مدت دربستر
همانطور که گفته شد،این بیماری درمیان افرادی شایع است که به دلیل کهولت سن،شکستگی استخوانی ،معلولیت ویا عمل جراحی مجبورند مدت طولانی ویا حتی تمام عمر خود را دربستریاویلچر بمانند.فشارمستمرو طولانی مدت،زمینه ساز ایجاد این بیماری است.
صدمات نخاعی
آسیب دائمی یاموقت به نخاع سبب می شود آسیب دیدگان به مدت طولانی ویاحتی مادام العمر برروی تخت یا ویلچر بمانند.همانطور که گفته شد فشارمستمر میان پوست وسطوح سبب کاهش خونرسانی وکمبوداکسیژن در بافت شده و زخم ایجاد می شود.علاوه براین،بیماران نخاعی به دلیل آسیب نخاع،پیام های حرکتی،حسی ودرد را دریافت نمیکنند؛این امرسبب تسریع بیماری آنها می شود.
سوءتغذیه
اگر به بدن تغذیه مناسب و کافی نرسد،موادغذایی موردنیاز خودرا ازتجزیهءبافت های چربی وعضلانی تامین می کندو به تدریج این بافت ها به اتمام می رسند.کاهش عضلات وبافت چربی که حاصل سوءتغذیه است،سبب افزایش فشار بربافت پوستی وایجاد زخم بستر می شود.
بی اختیاری در دفع ادرار و مدفوع
افزایش رطوبت وباکتری ها در سطح پوست افرادی که به علل مختلف مانند پیری،صدمات نخاعی،معلولیت ویاسایربیماری ها به بی اختیاری دردفع ادرارو مدفوع مبتلا هستند؛باعث حساس شدن پوست آنان می شود.حتی زخمی کوچک دچار عفونت شده وورود میکروب به خون این افراد ازطریق زخم گاهی منجر به شوک آنان می شود.
استعمال دخانیات
وجود نیکوتین در سیگار سبب کاهش اکسیژن رسانی به بافت می شود؛لذازخم تشدید یافته وروند بهبود آن با مشکل روبرو می شود.
مراحل زخم بستر
زخم بستر را براساس عمق آسیب بافتی به چهار مرحله تقسیم می کنند،که هرکدام از آنها علایم ودرمان مناسب خود رادارد.
مرحله اول
دراین مرحله،میان پوست آسیب دیده باپوست سالم،تفاوت کمی وجود دارد.درنواحی تحت فشار،پوست معمولا به رنگ قرمز،آبی ویا ارغوانی است وگاهی پوسته ریزی خاکستری رنگ دیده می شود.
درمان
باید وضعیت بیمار را به گونه ای تغییر داد که فشار از روی نقاط فشار برداشته شود؛سپس نواحی آسیب دیدهءپوست راباآب ولرم شسته وخشک کرد و بدین ترتیب ازپیشرفت ضایعات پوستی جلوگیری کرد.
مرحله دوم
دراین مرحله،آسیب به لایهءسطحی پوست(اپیدرم)و ولایهءزیرین پوست(درم)رسیده است وپوست به رنگ بنفش کبودیا قرمز دیده می شود.
درمان
باید محل زخم ها را با سرم شستشوداده و خشک کرد؛سپس آنها را پانسمان کرد.
مرحله سوم
دراین مرحله،زخم عمیق شده وبه شکل یک حفره درآمده است.لایهءسطحی پوست(اپیدرم)ولایهءزیرین پوست (درم) تخریب شده است ولی هنوز آسیب به بافت عضلانی واستخوان نرسیده است.
درمان
باید وضعیت بیمار را تغییر داده،محل زخم ها را با سرم شست و خشک کرد.علاوه بر اینها باید بافت های مردهءزخم رابرداشت وترشحات را تمیز کرد؛این کاردردناک است،لذا باید از یک ساعت قبل،ازمسکن ها استفاده کرد.برای بستن این زخم ها از پانسمان های مخصوصی استفاده می کنند و بیمار باید برای جلوگیری از پیشرفت عفونت زخم ها آنتی بیوتیک دریافت کند گاهی این بیماران برای درمان زخم ها نیاز به عمل جراحی دارند.
مرحله چهارم
شدیدترین نوع زخم بستر است.در این مرحله، لایه های پوستی کاملا تخریب شده اند وآسیب به بافت عضلانی،استخوان ویا تاندون رسیده است. درمان:گسترش عفونت در این بیماران می تواند منجر به مرگ آنان شود؛لذا این بیماران حتما باید دربیمارستان بستری شده و تحت مراقبت های ویژه قرار بگیرند.
پیشگیری از زخم بستر
بیماران بستری هر ۲ساعت تغییر وضعیت داده شوند ولی این زمان در بیماران ویلچری هر۱۵دقیقه است چراکه برروی ویلچر فشار زیادی بر نشیمنگاه وارد می شود. بیماران بستری،بازاویهء۳۰ درجه روی تخت قراربگیرند،برای جلوگیری از وارد شدن فشار برپاشنه ها،بالشهای کوچکی زیر انتهای ساق پا قرار می دهند.
باید پوست افراد در معرض بیماری تمیز وخشک نگه داشته شود.لذا بعداز هربار تخلیه مثانه باید فورا تمیز وخشک شوند؛چرا که پوست مرطوب،ملتهب شده و در برابر زخم،آسیب پذیر می شود.
عدم استعمال دخانیات والکل
استعمال الکل سبب آسیب پوست می شود.سیگار نیز به دلیل وجود نیکوتین باعث کاهش اکسیژن رسانی به بافت و اختلال در روند بهبودی زخم می شود.
نوشیدن ۸-۱۰لیوان آب در روز برای سالم ماندن پوست.
از پوست مراقبت شود تا دچار خراشیدگی یا بریدگی نشود.
از پوشیدن لباس های خیلی تنگ،خیلی گشادو یا لباسهای که زیپ یا دکمه آنها سبب فشار آوردن بر بدن می شود،خودداری شود.
برای پیشگیری از زخم بستر می توان از تجهیزات پزشکی برای کاهش فشار استفاده کرد،مانند وسایل استاتیک ودینامیک. وسایل دینامیک،با توزیع جریانات متناوب هوا فشار وارده را کاهش می دهند.
وسایل استاتیک نیز تشک هایی هستند بین دو لایهءاسفنج آنها،ژل هوا یا آب وجود دارد که سبب می شود فشار بطور یکنواخت در سطح تحت فشار،پخش شود.
