با شروع فصل تابستان و گرم شدن هوا، برخی تغییرات فیزیولوژیک در ساختمان پوست، مو و ناخن اتفاق می‌افتد. مثلا رشد ناخن‌ها در تابستان بیشتر از زمستان است. این را گفتیم که شما را برای خواندن ادامه این مطلب که درباره تاثیر تابستان و گرما بر پوست و مو است، بیشتر آشنا کنیم.
عرق‌سوز و قارچ‌های پوستی
تابستان برای بیشتر افراد، به‌خصوص کسانی که مجبور به گذراندن ساعاتی از روز خود در خارج از منزل هستند، همیشه با تعریق فراوان و مشکلات پوستی ناشی از آن همراه بوده و هست. مثلا عرق‌سوز شدن یکی از شایع‌ترین ناراحتی‌های آزاردهنده پوست در تابستان است. ابتلا به قارچ‌های پوستی مانند درماتوفیتوزها در لابلای انگشتان پا، کشاله ران یا چین‌های بدن هم در این فصل گرم سال بسیار شایع می‌شود.
چرا؟ چون قارچ‌ها در محیط‌های گرم، تاریک و مرطوب رشد می‌یابند و این محیط‌ها در فصل تابستان در قسمت چین‌های بدن برایشان به راحتی فراهم می‌شود. به همین دلیل افرادی که برای مدت طولانی در روزهای گرم تابستان، پاهای خود را داخل کفش‌های کاملا بسته نگه می‌دارند یا شلوارها و بلوزهای تنگ و نامناسب پلاستیکی می‌پوشند، شرایط ابتلا به قارچ پوستی را در خودشان بیشتر فراهم می‌کنند.
لکه‌های قهوه‌ای
گاهی برخی از افراد از ایجاد یا تشدید لکه‌هایی قهوه‌ای رنگ در قسمت پشت شانه و سینه‌های خود در فصل تابستان شکایت می‌کنند و نمی‌دانند دلیل ابتلا به این لکه‌های پوستی، نوعی قارچ به نام پیتریازیس ورسیکالر است. میزان رشد و فعالیت این قارچ پوستی در فصل تابستان و با افزایش میزان تعریق، بیشتر می‌شود و به همین دلیل ممکن است برخی افراد با ایجاد یا تشدید لکه‌های قهوه‌ای رنگ در قسمت بالاتنه‌شان در فصل تابستان مواجه شوند.
معمولا این لکه‌ها در بسیاری از افراد در فصل زمستان و با خنک‌تر شدن هوا و کاهش میزان تعریق یا کمرنگ می‌شوند یا از بین می‌روند. البته اگر فردی نسبت به این لکه‌ها حساسیت زیادی داشته باشد، می‌تواند با مراجعه به پزشک در تابستان و دریافت تجویزهای لازم، تاحدی از شر آنها خلاص شود. ضمن اینکه در مواردی هم لکه‌های قارچی با استفاده از شامپوهای ضدقارچ بسیار کمتر می‌شوند و حتی از بین می‌روند.
عرق‌جوش
عرق‌جوش‌ها بیشتر در ناحیه کمر و در فصل تابستان ایجاد می‌شوند. معمولا کمر کسانی که در محیط‌های گرم کار می‌کنند یا افرادی مانند راننده‌ها و حتی کارمندها که برای مدت طولانی در طول روز روی صندلی می‌نشینند و کمرشان در تماس مداوم با پشتی صندلی قرار دارد، بیشتر از سایر افراد عرق می‌کند و دچار عرق‌جوش می‌شود.
این افراد می‌توانند با پوشیدن زیرپوش‌های نخی، میزان واکنش پوستی خود را در اثر تعریق به شدت کاهش دهند. ضمن اینکه باید در فواصل زمانی مختلف و هر زمانی که برایشان ممکن بود، از روی صندلی خود بلند شوند تا عرق کمرشان و پشتی صندلی، خشک شود.
شوره سر
معمولا در فصل تابستان میزان تعریق افزایش می‌یابد و به همین دلیل هم تعداد دفعات نیاز به حمام رفتن و دوش گرفتن در خیلی از ما بیشتر می‌شود. برخی افراد هم که سرشان بیش از اندازه عرق می‌کند یا بو می‌گیرد، گاهی مجبور می‌شوند روزی یکی دو بار در فصل تابستان به حمام بروند و موهای خود را شامپو کنند.
بد نیست بدانید همین شستشوی مکرر موها می‌تواند مشکلاتی برای افراد ایجاد کند. مثلا اگر افرادی که پوست کف سرشان خشک است، موهای خود را بیش از اندازه و به صورت روزانه با شامپو بشویند با خشکی بیش از حد کف سر و شوره خاصی که مربوط به خشکی زیاد کف سر است، مواجه خواهند شد.
آفتاب و سرطان پوست
یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که متخصصان پوست سراسر دنیا را نگران کرده رابطه مستقیم بین تابش آفتاب در فصل تابستان و افزایش احتمال ابتلا به سرطان پوست در اثر قرار گرفتن در معرض نورآفتاب داغ تابستان است. توصیه می‌شود افراد تا می‌توانند از کرم‌های ضدآفتاب، کلاه‌های لبه‌دار و لباس‌های پوشیده استفاده کنند تا پوستشان در فصل تابستان کمتر در معرض تابش نورخورشید قرار گیرد در غیر این صورت ممکن است به سرطان پوست با عناوینی که به آنها اشاره می‌کنیم، مبتلا شوند:
-سرطان‌های پایه‌ای جزو شایع‌ترین نوع سرطان پوست هستند که ارتباط مستقیمی با تماس با نورآفتاب دارند. ما در برخی از نشانگان‌‌های ژنتیکی شاهد بروز این سرطان در قسمت‌های مختلف بدن بیمار، به‌خصوص قسمت‌های در معرض نور مانند پوست صورت هستیم. ممکن است این افراد مشکلات دیگری مانند برخی تومورهای مغزی یا مشکلات استخوانی هم داشته باشند.
-سرطان سلول‌های سنگ‌فرشی دومین رتبه شیوع را میان سرطان‌ها دارد و ابتلا به آن، رابطه بسیار زیادی با تماس با نورآفتاب دارد. این سرطان می‌تواند در قسمت‌هایی از بدن مانند صورت، گوش‌ها، پشت دست‌ها و لب (به خصوص لب پایین) ایجاد شود. گاهی به دلیل بروز برخی زخم‌ها یا بیماری‌های التهابی مزمن هم به وجود می‌آید. مثلا کسانی که مبتلا به لیکن‌پلان زخمی‌شونده در مخاط دهان هستند، زمینه ابتلا به سرطان سلول‌های سنگ‌فرشی در ناحیه زبان و دهان را پیدا می‌کنند. این سرطان می‌تواند در پی ابتلا به زخم‌های مزمن مانند سوختگی‌های قدیمی یا زخم‌های مزمن ناشی از سل پوستی هم ایجاد شود.
ملانوما از نظر شیوع در مقام سوم و از نظر بدخیمی در مقام اول سرطان‌های پوست قرار دارد. ملانوما یکی از سرطان‌های بسیار بدخیم انسانی است که هم می‌تواند روی خال‌ها سوار شود و هم می‌تواند به صورت اولیه رخ دهد. خال‌های مادرزادی، به‌خصوص خال‌های مادرزادی بزرگ که از بدو تولد وجود دارند و مودار هم هستند، یکی از عوامل پیش‌ساز ملانوما محسوب می‌شوند. ابتلا به این نوع از سرطان هم به شدت با در معرض آفتاب داغ تابستان قرار گرفتن پوست، رابطه مستقیمی دارد.
افرادی که زیاد در معرض نورآفتاب هستند یا در مناطقی زندگی می‌کنند که به دلیل نقص لایه ازن، اشعه فرابنفش زیادی به زمین می‌رسد و پوستشان در معرض این اشعه قرار می‌گیرد، بیشتر در معرض ابتلا به ملانوما قرار دارند.
تماس طولانی با نورخورشید علت اصلی ابتلا به سرطان‌های پوست است، به‌خصوص اگر باعث آفتاب‌سوختگی و تاول هم شده باشد. سایر عوامل که اهمیت کمتری دارند شامل تماس مکرر طبی یا شغلی (در کارخانه‌ها) با اشعه ایکس، اسکار یا جای زخم بیماری‌ها و سوختگی‌ها، تماس شغلی با بعضی موادشیمیایی از قبیل زغال سنگ و آرسنیک است.
گرفتن حمام آفتاب، به‌خصوص در سفیدپوستان از عوامل ایجاد ملانوماست.
بنابراین توصیه می‌شود برای چند ماه لذت بردن از حس برنزه بودن، سلامت پوستتان را در تابستان به خطر نیندازید.
آفتاب‌سوختگی
ابتلا به آفتاب‌سوختگی در اثر قرار گرفتن در معرض نورآفتاب هم یکی از مشکلات شایع پوستی در فصل تابستان است. ابتلا به آفتاب‌سوختگی در نوزادان و بچه‌ها یک اورژانس پزشکی محسوب می‌شود و بچه‌هایی را که پوستشان در اثر تماس زیاد با آفتاب می‌سوزد حتما باید برای درمان نزد پزشک برد.
ضمن اینکه آفتاب‌سوختگی در دوران کودکی می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به سرطان ملانوما در بزرگسالی شود. افرادی که در تابستان حمام آفتاب می‌گیرند، بیشتر در معرض ابتلا به آفتاب‌سوختگی، پیری زودرس پوست و ایجاد یا تشدید لکه‌های تیره پوستی قرار دارند.
باید به این نکته هم اشاره کنم که معمولا میزان ترشح آندروفین (ماده‌ای شادی‌آور) در خون افرادی که حمام آفتاب می‌گیرند یا با دستگاه‌های سولاریوم اقدام به برنزه کردن پوستشان می‌کنند، بیشتر می‌شود. به همین دلیل خیلی از افراد به صورت ناخواسته و برای افزایش مجدد سطح آندروفین خونشان گرایش دوباره‌ای به سمت گرفتن حمام آفتاب یا دستگاه‌های سولاریوم پیدا می‌کنند تا بتوانند نشاط ناشی از این کار را دوباره تجربه کنند.
ابتلا به سرطان پوست در اثر تابش بیش از اندازه نورآفتاب یا اشعه‌های مضر دستگاه سولاریوم یکی از بدترین عوارض چنین کاری است و ابتلا به سوختگی یا ایجاد لک‌های پوستی در افرادی که هفته‌ای چند مرتبه این کار را می‌کنند هم در کوتاه‌مدت دور از انتظار نخواهد بود.
لوپوس و ریزش مو
برخی افراد با قرار گرفتن در معرض نورآفتاب دچار حساسیت‌های پوستی می‌شوند. برخی از افرادی هم که به لوپوس جلدی مبتلا هستند، با قرار گرفتن در معرض آفتاب داغ تابستان با تشدید بیماری و در مواردی ریزش مو مواجه خواهند شد. به همین دلیل به چنین افرادی توصیه می‌شود در فصل تابستان تا می‌توانند مراقبت‌های پوست و مویی خود را در برابر نورآفتاب افزایش دهند و از کلاه‌های لبه‌دار و کرم‌های ضدآفتاب هم تا حد وسواس‌گونه‌ای کمک بگیرند.
این چند نکته را هم به خاطر بسپارید
- در فصل تابستان حتما روزی یک بار لباس‌هایی که با پوستتان در تماس مستقیم هستند، مانند زیرپوش یا شلوار عوض کنید.
- حتما لباس‌های نخی، گشاد و با رنگ روشن بپوشید تا میزان تعریقتان کم شود و نخ موجود در لباس، دانه‌های عرق را به خود جذب کند تا محیط مرطوبی در سطح پوستتان برای رشد قارچ‌ها فراهم نشود.
- حتما کفشتان را با جوراب‌های نخی بپوشید و از پوشیدن کفش بدون جوراب برای پیشگیری از تعریق بیش از اندازه پاها خودداری کنید.
- پوستتان را تا می‌توانید خشک، خنک و تمیز نگه دارید.
- حتما نیم ساعت قبل از خروج از منزل، ضدآفتاب بزنید و هر دو ساعت یکبار هم آن را تمدید کنید.
- کلاه تابستانی بر سرتان بگذارید. کلاه مناسب تابستانی، کلاهی است که حداقل حدود ۵/۷ سانتی‌متر لبه داشته باشد. سایه‌ای که این کلاه روی پوست صورت، گوش‌ها و حتی گردن می‌اندازد، می‌تواند تا حد قابل‌توجهی عوارض تابش مستقیم نورآفتاب به صورت، گوش‌ها و گردن را کم کند. استفاده از کلاه برای افراد کم‌مو در روزهای آفتابی، بیشتر از سایر افراد توصیه می‌شود.
دکتر بهروز باریک‌بین، متخصص پوست، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
