تعریف بیماری
زخم بستر یازخم فشار،نوعی آسیب پوستی است که به دلیل فشار مستمر بر بافت بوجود می آید.این ضایعهءپوستی در بیمارانی بوجود می آید که به دلیل ناتوانی حرکتی،ناچارند به مدت طولانی برروی تخت یا ویلچر بمانند.
علت ایجاد بیماری:
زخم بستر،یک زخم فشاری است؛هرگاه برروی عروق کاپیلر شریان ها به مدت بیش از دوساعت، فشاری به شدت هفتاد میلی مترجیوه یعنی دوبرابرفشارطبیعی آنهاوارد شود در نتیجه سبب کاهش خونرسانی و کمبود اکسیژن در بافت شده و نهایتا در اثر تخریب سلول های پوستی،زخم ایجاد می شود.
نواحی در معرض بیماری
نقاطی ازبدن که چربی و عضلات کمتری دارند بیشتر در معرض زخم بستر هستند چرا که بافت چربی و بافت عضلانی،مانند بالشتک عمل کرده و مانع برخورد پوست واستخوان می شوند.
نقاط تحت فشار دربدن عبارتند از:دنبالچه در انتهای ستون فقرات، پاشنهءپا، پس سر، لبهءگوش،آرنج و سرشانه.
عوامل زمینه ساز بیماری
عواملی که زمینهء ایجاد زخم بستر را مساعد میکنند،عبارتند از:
• ماندن طولانی مدت دربستر
همانطور که گفته شد،این بیماری درمیان افرادی شایع است که به دلیل کهولت سن، شکستگی استخوانی ،معلولیت و یا عمل جراحی مجبورند مدت طولانی ویا حتی تمام عمر خود را در بستر یاویلچر بمانند.فشار مستمر و طولانی مدت، زمینه ساز ایجاد این بیماری است.
• صدمات نخاعی
آسیب دائمی یا موقت به نخاع سبب می شود آسیب دیدگان به مدت طولانی و یا حتی مادام العمر بر روی تخت یا ویلچر بمانند. همانطور که گفته شد فشار مستمر میان پوست و سطوح سبب کاهش خونرسانی و کمبوداکسیژن دربافت شده و زخم ایجاد می شود.علاوه براین، بیماران نخاعی به دلیل آسیب نخاع، پیام های حرکتی، حسی و درد را دریافت نمیکنند؛این امر سبب تسریع بیماری آنها می شود.
• سوءتغذیه
اگر به بدن تغذیه مناسب و کافی نرسد، موادغذایی مورد نیاز خودرا از تجزیهءبافت های چربی وعضلانی تامین می کند و به تدریج این بافت ها به اتمام می رسند. کاهش عضلات و بافت چربی که حاصل سوءتغذیه است، سبب افزایش فشار بر بافت پوستی وایجاد زخم بستر می شود.
• بی اختیاری در دفع ادرار و مدفوع
افزایش رطوبت و باکتری ها در سطح پوست افرادی که به علل مختلف مانند پیری، صدمات نخاعی، معلولیت و یا سایر بیماری ها به بی اختیاری در دفع ادرار و مدفوع مبتلا هستند، باعث حساس شدن پوست آنان می شود. حتی زخمی کوچک دچار عفونت شده و ورود میکروب به خون این افراد از طریق زخم گاهی منجر به شوک آنان می شود.
• استعمال دخانیات
وجود نیکوتین در سیگار سبب کاهش اکسیژن رسانی به بافت می شود؛ لذازخم تشدید یافته و روند بهبود آن با مشکل روبرو می شود.
مراحل زخم بستر
زخم بستر را براساس عمق آسیب بافتی به چهار مرحله تقسیم می کنند،که هر کدام از آنها علایم و درمان مناسب خود رادارد.
مرحله اول
دراین مرحله،میان پوست آسیب دیده با پوست سالم، تفاوت کمی وجود دارد.در نواحی تحت فشار، پوست معمولا به رنگ قرمز،آبی و یا ارغوانی است و گاهی پوسته ریزی خاکستری رنگ دیده می شود.
درمان
بایدوضعیت بیمار را به گونه ای تغییر داد که فشار از روی نقاط فشار برداشته شود؛ سپس نواحی آسیب دیدهءپوست را باآب ولرم شسته و خشک کرد و بدین ترتیب از پیشرفت ضایعات پوستی جلوگیری کرد.
مرحله دوم
دراین مرحله،آسیب به لایهءسطحی پوست(اپیدرم) و لایهءزیرین پوست(درم)رسیده است و پوست به رنگ بنفش کبود یا قرمز دیده می شود.
(درمان:باید محل زخم ها را با سرم شستشوداده و خشک کرد؛سپس آنها را پانسمان کرد.)
مرحله سوم
دراین مرحله،زخم عمیق شده و به شکل یک حفره درآمده است. لایهءسطحی پوست(اپیدرم)و لایهءزیرین پوست (درم) تخریب شده است ولی هنوز آسیب به بافت عضلانی واستخوان نرسیده است.
(درمان:باید وضعیت بیمار را تغییر داده،محل زخم ها را با سرم شست و خشک کرد.علاوه بر اینها باید بافت های مردهءزخم را برداشت و ترشحات را تمیز کرد؛این کار دردناک است، لذا باید از یک ساعت قبل،ازمسکن ها استفاده کرد.برای بستن این زخم ها از پانسمان های مخصوصی استفاده می کنند و بیمار باید برای جلوگیری از پیشرفت عفونت زخم ها آنتی بیوتیک دریافت کند گاهی این بیماران برای درمان زخم ها نیاز به عمل جراحی دارند.
مرحلهءچهارم:شدیدترین نوع زخم بستر است.در این مرحله، لایه های پوستی کاملا تخریب شده اند وآسیب به بافت عضلانی،استخوان و یا تاندون رسیده است.
(درمان:گسترش عفونت در این بیماران می تواند منجر به مرگ آنان شود؛ لذا این بیماران حتما باید در بیمارستان بستری شده و تحت مراقبت های ویژه قرار بگیرند.)
پیشگیری از زخم بستر
بیماران بستری باید هر ۲ساعت تغییر وضعیت داده شوند ولی این زمان در بیماران ویلچری هر۱۵دقیقه است چراکه برروی ویلچر فشار زیادی بر نشیمنگاه وارد می شود.
بیماران بستری باید بازاویهء۳۰ درجه روی تخت قراربگیرند، برای جلوگیری از وارد شدن فشار بر پاشنه ها، بالشهای کوچکی زیر انتهای ساق پا قرار می دهند.
پوست افراد در معرض بیماری باید تمیز وخشک نگه داشته شود. لذا بعداز هربار تخلیه مثانه باید فورا تمیز و خشک شوند، چرا که پوست مرطوب، ملتهب شده و در برابر زخم،آسیب پذیر می شود.
عدم استعمال دخانیات والکل
استعمال الکل سبب آسیب پوست می شود.سیگار نیز به دلیل وجود نیکوتین باعث کاهش اکسیژن رسانی به بافت و اختلال در روند بهبودی زخم می شود.
نوشیدن ۸-۱۰لیوان آب در روز برای سالم ماندن پوست.
ازپوست مراقبت شود تا دچار خراشیدگی یا بریدگی نشود.
از پوشیدن لباس های خیلی تنگ، خیلی گشاد و یا لباسهای که زیپ یا دکمه آنها سبب فشار آوردن بر بدن می شود،خودداری شود.
برای پیشگیری از زخم بستر می توان از تجهیزات پزشکی برای کاهش فشار استفاده کرد،مانند وسایل استاتیک ودینامیک.
( وسایل دینامیک، با توزیع جریانات متناوب هوا فشار وارده را کاهش می دهند. وسایل استاتیک نیز تشک هایی هستند بین دو لایهءاسفنج آنها،ژل هوا یا آب وجود دارد که سبب می شود فشار بطور یکنواخت در سطح تحت فشار، پخش شود.)
