آناتومی شانه
مفصل شانه یکی از متحرک‌ترین مفصل‌‌های بدن است که به حرکت دست در جهات مختلف کمک می‌کند، اما همین حرکات زیاد و متناوب به مرور زمان، و عدم استفاده صحیح از شانه‌ها باعث بروز دردهای مفصلی می‌شوند.
ناحیه شانه از استخوان‌های”ترقوه”، کتف و بازو تشکیل شده است که به هم متصل شده‌اند.
کپسول شانه چیست؟
کپسول شانه کیسه‌ای مقاوم و محکم است که از یک طرف به سر استخوان بازو متصل شده و از طرف دیگر به لبه سطح مفصلی استخوان کتف(لبه گلنوئید) درگیر میشود و با حرکات شانه و بازو می‌چرخد.
البته در بیماری شانه منجمد کپسول شانه سفت و کوتاه شده همچنین حجم داخل آن نیز کاهش پیدا می‌کند.
خشکی شانه‌ها
خشکی شانه یکی از انواع و بیماری‌های مرتبط با شانه منجمد محسوب میشود که یک نوع از این بیماری در اثر برخی اختلالات مفصلی نظیر ضربه‌های شدید وارد شده به شانه، انجام کارهای سنگین در طولانی مدت و یا جراحی ایجاد میشود و به‌عنوان خشکی شانه نیز قابل تشخیص است.
در مجموع می‌توان گفت افراد مبتلا به دلیل عدم استفاده از شانه‌هایشان به‌ویژه در مدت زمان طولانی با این بیماری درگیر می‌شوند.
بیماری شانه منجمد(Frozen Shoulder) یا یخ زدگی شانه:
در این بیماری کپسول مفصل شانه ملتهب شده و موجب کاهش حرکات فعال و غیر فعال می‌گردد و ضخامت کپسول مفصلی در افراد مبتلا افزایش یافته و به‌تدریج فضای دورن مفصل کاهش می‌یابد.
این بیماری با درد و محدودیت یکنواخت تمام حرکات شانه مشخص شده ولی هیچ گونه تغییر رادیولوژیک در آن‌ها دیده نمی‌شود. شانه منجمد با نام کپسولیت چسبنده(Adhesive Capsuliti) نیز قابل شناسایی است.
مراحل بروز بیماری شانه منجمد:
۱-درد
در این مرحله بیمار با درد شدید مواجه می‌گردد ولی در انجام حرکات روزمره محدودیتی ندارد. میزان وجود درد در فرد تا مدت بین ۲ تا ۹ ماه بسته به نوع درد و وضعیت جسمی ادامه می‌یابد.
۲-خشکی
درد در این مرحله تقریباً کاهش یافته اما فرد دچار افزایش محدودیت در حرکت شانه‌ها میشود. در ابتدا دامنه حرکتی درد گسترش نمی‌یابد و فقط با حرکت دست، درد شدیدی در فواصل زمانی کوتاه برای فرد به وجود می‌آید. به‌طور معمول این نوع درد تا یک‌سال ادامه دارد.
۳-ذوب شدن یا کاهش درد
این مرحله از مراحل پایانی بیماری به شمار می‌رود، بدین صورت که درد بیمار به میزان قابل توجهی کاهش یافته و وضعیت طبیعی شانه‌ها مجدداً باز می‌گردند.
این مرحله حداکثر تا چندین ماه در بیمار وجود دارد که و در بیماران مختلف بسته به نوع شانه درگیر با علائم بالینی متفاوتی ظاهر می‌شوند.
علل:
با شدت درد، بیمار دیگر قادر نیست دست خود را بالای سر و یا به پشت ببرد. این مشکل به‌خاطر خشکی(Stiffness) و سفت شدن عضلات شانه ایجاد می‌گردد.
در ارتوپدی، دردهای شانه یکی از شایع‌ترین دردها هستند اما این درد در سنین مختلف علل متفاوتی دارند، برای مثال در جوانان این درد بیشتر به‌دلیل صدمات ورزشی است به‌خصوص ورزش‌های پرتابی، ورزش‌هایی که با توپ تماس دارند مانند والیبال، هندبال و ورزش‌هایی که با وزنه همراه هستند مثل وزنه‌برداری و بدن‌سازی.
همچنین ورزش‌های تماسی مانند کشتی، ورزش‌های رزمی و شنا از جمله ورزش‌هایی هستند که به‌علت فشار زیاد، مفصل شانه دچار درد میشود.
علل تشدید کننده بیماری
ابتلا به یکی از بیماری‌های زیر، فرد را در معرض خطر شانه منجمد قرار می‌دهد. این بیماری‌ها عبارتند از:
۱-دیابت:
افراد دیابتی تا چندین برابر در خطر بیشتری قرار می‌گیرند.
۲-کم کاری تیروئید
۳-افراد مبتلا به دیسک کمر و مشکلات مفاصل
۴-جراحی‌های احشاء داخل قفسه سینه مثل قلب و ریه
علائم
وجود درد بسیار زیاد در قسمت شانه‌ها به‌ویژه در شب‌ها
بیمار با گذشت زمان با محدودیت در حرکات و ضعف عضلات رو به رو میشود.
و کاهش حرکات چرخش خارجی(اکسترنال روتیشن)
عوامل زمینه ساز بیماری شانه منجمد
- -ضربه(تروما)
-صدمه و آسیب به بافت‌های نرم مفاصل
-دردهای شدید در قسمت مفصل شانه
-فشارهای روحی
-زمینه داشتن علائم افسردگی در بیمار
-همی پلژی(فلج بخشی از بدن به‌علت سکته مغزی)
-حساس بودن به لمس قسمت دارای درد
-جراحی‌های پستان و توراکوپلاستی
-سکته‌های قلبی
-بیماری‌های مرتبط با تیروئید
-مشکلات ریوی
-دیابت
– و در صورت عدم استفاده صحیح از مفاصل شانه
عوارض
گسترش درد در تمامی قسمت شانه و عدم توانایی بیمار در انجام حرکات روزانه، از مهم‌ترین عوارض این بیماری به شمار می‌روند.
تشخیص
معاینه کامل بیمار و تعیین میزان دامنه حرکتی:
این معاینه قبل از انجام روشهای تشخیصی دیگر نوع، علل و تشخیص قطعی را برای پزشک فراهم می‌کند.
-ام آر آی
-سی تی اسکن
افراد در معرض خطر
افراد بالای سن ۵۰ سال اغلب در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار می‌گیرند. این بیماری در زنان و در قسمت چپ شانه شیوع بیشتری دارد و در صورت ابتلا، شانه‌ی دیگر نیز مبتلا میشود.
پیشگیری
بهترین راه پیشگیری از خشکی و انجماد شانه‌ها، استفاده درست از آن‌ها در زمان حرکت دادن و عدم وارد آمدن آسیب‌های شدید(آسیب‌های ورزشی) در قسمت شانه‌ها می‌باشد.
روشهای موجود در درمان
۱-اگر بیمار در طی مدت ۵ ماه همچنان با درد شدیدی در قسمت شانه‌ها مواجه بود، پزشک ممکن است تزریق کورتون به مفصل شانه را برای وی تجویز کند.
در مرحله اولیه حاد و دردناک بیماری، برای استراحت دادن به بازو آن را از گردن آویزان کرده و سپس برای انجام ورزش‌های سبک روزانه در چند نوبت کوتاه، آن را از حالت آویزان خارج می‌کنیم.
۲-روش دارویی:
اغلب علاوه بر ضد دردها، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی نیز تجویز می‌شوند. در برخی از بیماران مبتلا به درد شدید و مداوم، تزریق استروئید به داخل مفصل شانه ممکن است مفید باشد.
البته با کاهش درد، انجام ورزش‌های به مراتب سنگین افزایش داده میشود و تا بهبود کامل مفصل، به مدت چندین ماه این ورزش‌ها ادامه می‌یابند.
۲)انجام ورزش‌های فیزیوتراپی و آب درمانی
۳)جراحی
(این بیماری پس از گذشت مدت زمانی کوتاه، به‌تدریج از میزان و تشدید درد آن کاسته شده و رو به بهبودی می‌رود که در این حالت به اصطلاح یخ و خشکی شانه‌ها از بین رفته و مفاصل شانه به وضعیت طبیعی خود باز می‌گردند.)
جراحی شامل ۳ مرحله است که پس از انجام تمامی مراحل بیمار باید فیزیوتراپی را انجام دهد تا هم علائم بر طرف شوند و هم از انجماد دوباره شانه‌ها جلوگیری شود.
انواع جراحی برای شانه منجمد
۱-حرکت دادن شانه(Manipulation) با بی‌هوشی
در این روش پس از بی‌هوشی، شانه بیمار چرخانده شده و در تمامی جهت‌ها کشیده میشود تا دامنه حرکتی طبیعی برای بیمار حاصل شود. اغلب در بعد از این مرحله تزریق کورتون به مفصل شانه‌ها انجام می‌گیرد.
۲-جراحی باز
این روش امروزه کمتر کارایی دارد. در جراحی باز، کپسول سفت شده شانه بریده و آزاد می‌گردد. به‌خصوص اگر شانه منجمد پس از جراحی رخ داده باشد، ممکن است روش جراحی باز برای درمان آن موثر باشد.
۳-جراحی آرتروسکوپیک
آزادسازی کپسول مفصلی با این روش برای بیمار صورت می‌گیرد که اغلب هم عارضه‌ای را ایجاد نمی‌کند و تنها امکان دارد که در این عمل کمی مانور شانه هم برای آزاد سازی بهتر کپسول شانه انجام شود. روش آرتروسکوپیک، از روشهای بسیار موثر برای درمان این بیماری است.
برای مثال در افرادی که دچار ناپایداری مفصل(در رفتگی مکرر مفصل) هستند، این عمل انجام میشود و همچنین در افرادی که تاندون‌های شانه پاره میشود، می‌توان برای ترمیم آن، از روش آرتروسکوپی(با ایجاد چند سوراخ کوچک پوستی به جای شکاف) استفاده کرد.
