تعداد بیمارانی را که پس از ترخیص از بیمارستان باید درخانه تحت مراقبت باشند، کم نیست. از این رو، برخی از نکته‌هایی را که خوب است خانواده‌ها از آن اطلاع داشته باشند در اینجا ذکر می‌شود.
اگر بیمارتان توانایی حرکت ندارد
این بیماران شامل مبتلایان به سکتههای مغزی یا بیماری‌های پیشرونده عصبی (مثل بیماری ام‌اس) هستند. گروهی از آنها توانایی حرکت را از دست می‌دهند و به تعبیر عمومی بخشی از بدنشان فلج می‌شود. گاهی فلج اندام محدود به یک ناحیه است، اما گاهی ۴ اندام بدن فلج است و این بیماران باید باقی عمر خود را در بستر بگذرانند. علاوه بر این، قربانیان حوادث و تصادفات جزو این گروه از بیماران هستند. متاسفانه خانواده‌های بسیاری درگیر نگهداری از این بیماران هستند.
نکته مهمی که درخصوص این بیماران باید به آن توجه شود، پیشگیری از بروز زخم بستر است. وقتی که بیمار توانایی جابجا شدن روی تخت را ندارد، در اثر فشار وارده به بدن، زخم بستر ایجاد می‌شود. معمولا اعضای بدن این بیماران حس ندارند و آنها نمی‌توانند به‌راحتی مشکل را بیان کنند. زخم بستر در ابتدا به صورت زخمی غیرعفونی در سطح پوست بروز می‌کند. اگر اطرافیان به سرعت متوجه این مشکل نشوند، زخم عفونی و مشکل تشدید می‌شود. در صورت عدم رسیدگی، عفونت به خون راه می‌یابد و می‌تواند خطرناک باشد.
برای پیشگیری از این مشکل، بیمار را به تناوب جابجا کنید و مطمئن باشید قسمت‌های زیرین بیمار به تناوب در معرض هوا قرار دارد. بسیاری از افراد به توصیه پزشکان، از تشک‌های مواج برای بیماران استفاده می‌کنند. سطح این تشک‌ها به جای اینکه صاف باشد، مانند موج برجسته و فرورفته است که باعث می‌شود گردش هوا به راحتی در زیر بدن انجام شود. زخم بستر در بسیاری از مواقع با تغییر رنگ پوست به صورتی در پشت لگن خاصره، پاشنه یا قوزک پا نمایان می‌شود. در مراحل شدیدتر زخم به شکل تاول در می‌آید و بالاخره به یک زخم عمیق تبدیل می‌شود.
با همه مراقبت‌های پرستاری انجام شده، ممکن است درجاتی از این حالت اتفاق بیفتد. اگر در مراحل اولیه متوجه مشکل شدید، جابجا کردن بیمار می‌تواند به ترمیم زخم کمک کند. در مراحل شدیدتر که زخم عفونی می‌شود حتما از پزشک کمک بخواهید تا با تجویز آنتی‌بیوتیک لازم و مراقبت‌های موضعی تخصصی از زخم مشکل برطرف شود.
اگر از سوند برای دفع ادرار بیمار استفاده می‌کنید
برخی از مردم تصور می‌کنند اگر به فرد بیمار سوند ادراری وصل شود، بهداشت او بهتر حفظ می‌شود. درحالی که نباید فراموش کرد وجود سوند خطر بروز عفونت ادراری را افزایش می‌دهد. به‌رغم وجود این مشکل، برخی بیماران مجبور به استفاده طولانی‌مدت از سوند هستند مثلا در برخی از بیماران دچار مشکل نخاعی سیستم دفع ادرار به خوبی عمل نمی‌کند یا برخی از بیماران به دلیل انسداد مجاری ادراری مجبورند برای دفع ادرارشان از سوند استفاده کنند.
اگر بیمارتان در منزل سوند ادراری دارد، برای مراقبت از او توصیه می‌شود هر ۲، ۳ هفته یکبار سوند را تعویض کنید. این کار باید توسط پزشک یا پرستار انجام شود. برخی از بستگان چنین بیمارانی، روش گذاشتن سوند ادراری را به دقت از پزشک یا پرستاران فرا می‌گیرند و این کار را انجام می‌دهند. تعویض سوند باید کاملا در شرایط استریل و با دستکش مخصوص انجام شود، در غیر این صورت عفونت به راحتی وارد مثانه و باعث تهدید سلامت بیمار خواهد شد.
اگر بیمارتان در حال حاضر به طور موقت از سوند برای دفع ادرار استفاده می‌کند با پزشک در ارتباط باشید زیرا ممکن است در برهه‌ای از زمان دیگر به استفاده از سوند نیاز نباشد.
اگر یکی از اعضای خانواده به بیماری ریوی مبتلاست
اگر از بیمار مبتلا به بیماری انسداد مزمن تنفسی مراقبت می‌کنید ممکن است پزشک به شما توصیه کند که برای افزایش طول عمر بیمار در منزل از اکسیژن استفاده کند.بهتر است بدانید اغلب لازم نیست برای تنفس راحت بیمار، شیر اکسیژن را خیلی زیاد باز نگه‌دارید. برخی از افرادی که در این زمینه آموزش ندیده‌اند طی ۲ روز، کپسول اکسیژن را تمام می‌کنند درحالی که بازکردن شیر اکسیژن تا درجه یک و دو برای استنشاق اکسیژن از طریق لوله بینی کافی است.
در موارد شدید بیماری توصیه می‌شود در تمام طول روز برای تنفس از اکسیژن استفاده شود. اگر شدت بیماری زیاد نباشد، در ساعت‌هایی از روز که بیمار احساس می‌کند تنفس برایش مشکل است یا بعد از راه رفتن که تنفس تند پیدا می‌کند، بهتر است از اکسیژن استفاده کند.
مراقبان بیمار در منزل باید بدانند بسیاری از این بیماران باید علاوه بر اکسیژن از اسپری‌های تنفسی هم استفاده کنند. این اسپری‌ها، گشادکننده مجاری هوایی هستند تا اکسیژن به خوبی به مجاری تحتانی تنفسی هدایت شود. متاسفانه برخی بیماران با این تصور که فقط استفاده از اکسیژن کافی است، دیگر از اسپری استفاده نمی‌کنند که این تصور اشتباه است.
اخیرا دستگاه‌های اکسیژن‌ساز به بازار عرضه شده که دیگر به پرکردن مدام اکسیژن نیازی ندارد و با استفاده از انرژی برق، اکسیژن مورد نیاز را تولید می‌کند. گرچه این دستگاه‌ها هزینه‌بر هستند اما در صورت امکان تهیه، دردسر خانواده‌ها کمتر خواهد شد.
اگر از بیمار مبتلا به آسم مراقبت می‌کنید
برای نگهداری از بیمار مبتلا به آسم در منزل باید حتی‌الامکان مراقب آلرژن‌ها شامل گرد و غبار، پر یا موی حیوانات، گرده گیاهان و درختان و گل‌ها باشید. سعی کنید بیمار در معرض مواد محرکی مانند سیگار، آلاینده‌های هوا، مواد و غبارهای شیمیایی در محل کار و اسپری‌های خوشبو‌کننده و نظیر آن قرار نگیرد.
یادتان باشد داروهایی مانند آسپیرین، داروهای ضدالتهاب و عفونت‌های ویروسی تنفسی مثل سرماخوردگی باعث تشدید بیماری می‌شود. ایجاد فضایی آرام و شاد در محیط خانواده و محل کار در روحیه این بیماران تاثیرگذار است و بهتر است اعضای خانواده درخصوص آسم و آلرژی و مسایل روان‌شناختی مرتبط با آن آموزش‌های لازم را ببینند. پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که استرس و اضطراب در بروز و تشدید بیماری دخالت دارند، ضمن آنکه مراقبت از یک بیماری مزمن نیازمند سلامت روانی بیمار و همراهان اوست.
اگر بیمارتان به سرطان مبتلاست
اگر ازبیمار مبتلا به سرطان مراقبت می‌کنید باید محیط خانه محیطی آرام و با نشاط باشد و او را برای انجام مراحل درمانی حمایت کنید. اوقات فراغت او را با مشورت تیم پزشکی ورزشی، مسافرت و نظیر آن پرکنید. برای مراحل تشخیص و درمان بهتر است یک نفر از اعضای خانواده به شکل ثابت همراه بیمار و پیگیر اقدام‌های درمانی باشد.
از مراجعه مکرر به پزشکان مختلف پرهیز کنید. هدایت درمان باید توسط یک پزشک انجام شود. به پزشکتان اعتماد و تحت هدایت او برنامه درمان را پیگیری کنید. حضور این بیماران در خانواده گاهی فضایی بیش‌ازحد عاطفی و هیجانی در محیط منزل ایجاد می‌کند. توجه به چالش‌های روانی افراد خانواده، به خصوص کسانی که وابستگی بیش از حدی به بیمار دارند، الزامی است.
دکتر امیرعلی سهراب‌پور، متخصص بیماری‌های داخلی و استادیار بیمارستان شریعتی دانشگاه تهران
