امروزه آمار تماشاي تلويزيون و استفاده از کامپیوتر بين جوانان و بزرگسالان و از سوي ديگر کاركردن با رايانه بيش از سال‌هاي قبل افزايش يافته، به‌طوري که در تعطيلات نيز بيشترين وقت افراد صرف کار با رايانه مي‌شود.
بازار بازي‌هاي رايانهي و اينترنت هم که هميشه داغ است و کودکان و نوجوانان كه از طرفداران پروپاقرص بازي‌هاي رايانه‌اي هستند، گاه ساعت‌ها و شايد در طول روز پاي آن مي‌نشينند، بي‌‌آنکه بدانند خيره شدن به مانيتور به مدت طولاني به چشمانشان آسيب مي‌رساند.
همواره يکي از سوالات و دغدغه‌هاي والدين اين است که کار با رايانه تاثيري بر ديد و سلامت چشم فرزندشان دارد يا نه؟ اگر پاسخ مثبت است چه عوارضي سلامت چشم را تهديد مي‌کند؟
بيماري‌هاي چشمي شايعترين شکايت کاربران رايانه
رايانه داراي صفحه مانيتوري است که فاصله کاربر با آن نزديک است. هر کاري که با فاصله نزديک و به صورت طولاني‌مدت انجام شود، مانند قاليبافي، کتاب خواندن و کار با رايانه مي‌تواند چشم را ضعيف کند.
زماني که افراد 7 تا 8 ساعت به طور مداوم با رايانه کار مي‌کنند، ماهيچه‌هاي تطابقي چشم اسپاسم پيدا مي‌کنند و چشم‌درد، تهوع و سردرد به وجود ميآيد.
در اين شرايط چشم مدام حالت تطابق و تقارب پيدا مي‌کند تا بتوانيم فاصله نزديک را به راحتي ببينيم. معمولا در سنين جواني اين کار به خوبي انجام مي‌شود اما با افزايش سن و بروز پيرچشمي، براي ايجاد تطابق و تقارب، استفاده از عينک ضروري است.
براساس نتايج تست‌هايي که در گذشته انجام شده، کار نزديک و زياد با کامپیوتر باعث تشديد حالت نزديک‌بيني خواهد شد. طي نتيجه مقالات، حتي اگر نوجواناني که خود را براي ورود به کنکور آماده مي‌كنند چشمشان ضعيف و شماره عينکشان 2- يا 3- است، به علت مطالعه طولاني‌مدت ممکن است نمره عينکشان يک شماره بالا برود. کار با رايانه نيز از اين اصل مستنثي نيست و باعث تشديد حالت نزديک‌بيني و بالارفتن شماره عينك خواهد شد.
معمولا در نتيجه اسپاسم ماهيچه‌هاي تطابقي و تقاربي و درگيري عضلات، چشم فرد در پي كار با رايانه يا مطالعه و… خسته مي‌شود و ممکن است احساس خواب‌آلودگي به او دست دهد.
خشکي چشم، سوغات کار با رايانه
يکي ديگر از عوارض کار با رايانه خشکي چشم است. معمولا به علت آلودگي هوا، گردوغبار يا استفاده از مواد آرايشي و كار مداوم با رايانه مجاري غده‌هاي اشکي چشم برخي افراد تنگ و بسته و در نتيجه خشکي چشم ايجاد مي‌شود. اين افراد حتي در حالت عادي هم از چشمانشان اشک ميآيد و مجبورند مرتب پلک بزنند و هنگام کار با رايانه هم دچار قرمزي، خشکي، اشک‌ريزش و احساس جسم خارجي در چشم‌ها مي‌شوند.
افراد مبتلا به خشكي چشم بايد علاوه بر اينکه هنگام کار با رايانه عمدا پلک مي‌زنند، از قطره اشک مصنوعي هم استفاده کنند. قطره اشک مصنوعي را مي‌توانيد بدون نسخه از داروخانه‌ها تهيه کنيد. استفاده از آن ضرري ندارد.
چه بايد کرد؟ پلک زدن کافي است؟
يکي از عوامل موثر در بروز خشکي چشم پلک‌نزدن هنگام استفاده از صفحه نمايش است. اين مشكلات مي‌تواند با به كارگيري ارگونومي صحيح شامل استفاده از مانيتورهاي استاندارد، اندازه مناسب صفحات كامپيوتر، نشستن در فاصله مناسب، شرايط خاص نگاه (زاويه نگاه) به صفحه كامپيوتر به طوري كه 20-10 درجه پايين‌تر از چشم باشد و رعايت فاصله حدود 30-25 سانتي‌متر كاهش يابد.
استراحت در فواصل مناسب حين استفاده طولاني‌مدت از صفحه نمايش رايانه نيز اهميت دارد بنابراين اگر جزو افرادي هستيد كه مدام با رايانه کار مي‌کنيد، بهتر است بعد از يک مدت زمان کار مشخص مثلا هر نيم يا يك ساعت يكبار، زماني هرچند كوتاه را براي از بين رفتن حالت تطابق و تقارب چشم اختصاص دهيد. براي چند ثانيه چشم‌ها را ببنديد يا به نقطه‌اي مانند آسمان نگاه کنيد تا خستگي آنها از بين برود.
فراموش نكنيد نور اتاق و پيش‌زمينه صفحه نمايش رايانه 2 عامل تاثيرگذار بر سلامت چشم است. نور کم اتاق يا محل کار و رنگ نامناسب پيش‌زمينه صفحه نمايش رايانه، باعث ايجاد عيوب انکساري در چشم مي‌شود. از مهم‌ترين علت خستگي چشم کاربران، عيوب انکساري اصلاح نشده يا درست اصلاح‌نشده است كه در اين بين، افراد دوربين و آستيگمات بيشتر دچار ناراحتي مي‌شوند.
خستگي چشم، تاري ديد، سوزش، خارش يا اشک ريزش، اختلال کوتاه مدت و موقت ديد رنگي و سردرد از علايم شايع استفاده طولاني‌مدت از رایانه است. برخلاف اينكه در وضعيت‌هايي مانند تماشاي تلويزيون، راه‌رفتن، کتاب خواندن و… ممكن است محل خود را تغيير دهيم، زماني که با رايانه کار مي‌کنيم، در بيش از 90 درصد موارد صندلي و صفحه مانيتور هر دو ثابت هستند. در نتيجه ماهيچه‌هاي کره چشم در حالت اسپاسم قرار مي‌گيرند.
براي رفع خستگي چشم‌ها بايد در ازاي هر يک ربع کار با رايانه، يک دقيقه به فاصله‌اي دورتر از 6 متر نگاه کنيد. اگر اين توصيه را رعايت نکنيد، حتما دچار اسپاسم، سردرد، خستگي و تاري ديد خواهيد شد كه به آن CVS يا خشكي چشم مي‌گويند.
نكته‌های كليدی
1. يكي از مهم‌ترين دلايل خشكي و سـوزش چشـم هنـگام كار با کامپیوتر كاهش ميزان پلك زدن است. تقريبا در اين حالت افراد يك‌پنجم حالت عادي پلـك مي‌زننـد. خيره شدن به صفحه مانيتور و تمركز روي موضوع كار، باعث مي‌شود تا كمتر پلك بزنيد و در نتيجه اشك روي سطح چشم سريع‌تر تبخير شود. اگر پيوسته با کامپیوتر كار مي‌كنيد، بهتر است به اين مساله توجه داشته باشيد.
2. هر ۵ تا ۱۰ دقيقه سعي كنيد نگاه خود را از مانيتور برداريد و به مدت ۵ تا ۱۰ ثانيه به نقطه‌اي دورتر نگاه كنيد. اين كار باعث استراحت عضلات چشم مي‌شود.
3. اگر تايپيست هستيد، براي جلوگيري از خستگي چشم، صفحه نوشته شده را در حداقل فاصله و هم‌سطح با مانيتور قرار دهيد. براي اين كار مي‌توانيد از دستگاه گيره كاغذ استفاده كنيد.
4. فاصله مانيتور با چشمان شما بايد ۵۰ تا ۶۰ سانتي‌متر باشد.
5. مراقب باشيد نور پنجره يا روشنايي اتاق به صفحه مانيتور نتابد.
6. اگر بر اثر كار با کامپیوتر دچار مشكلات چشمي هستيد، بهتر است به يك چشم‌پزشك مراجعه كنيد تا احتمال اختلالات انكساري اصلاح‌نشده، نزديك‌بيني، آستيگمات، دوربيني، پيرچشمي و بيماري‌هاي زمينه‌اي چشم بررسي شود.
دکتر رضا زارعي‌ابيانه، جراح و متخصص چشم، فوق‌تخصص قرنيه و استاديار تهران
